امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized finance) یکی از شعبه‌های فناوری بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال است که در اصطلاح رایج بازار با نام دیفای (DeFi) شناخته می‌شود. هدف از ابداع پروژه‌های دیفای، ایجاد نهادهای مالی جایگزین برای ساختارهای سنتی است. پروژه‌های دیفای شرایط را برای تراکنش‌های همتابه‌همتا فراهم می‌کند. به این ترتیب، بدون نیاز به نهادهای متمرکز واسطه مانند بانک‌ها، روابط اقتصادی و تجاری امکان‌پذیر می‌شود. در این مقاله، دیفای و کارکردهای آن را بررسی خواهیم کرد. همچنین به بهترین پروژه‌های DeFi در سال ۲۰۲۲ نگاهی می‌اندازیم. ما را تا پایان این مطلب همراهی کنید.

دیفای چیست؟

دیفای اصطلاحی جامع و کامل برای بخش مهمی از دنیای رمزنگاری است. پروژه‌های دیفای به دنبال ایجاد زیرساخت لازم برای سیستم مالی جدید و بومی مبتنی بر بلاک‌چین هستند. این سیستم مالی به‌عنوان جایگزینی برای واسطه‌های سنتی رایج در مراودات تجاری امروز تعریف شده است.

اجازه دهید بحث را با ذکر مثال پیش ببریم. برای ارسال یا دریافت پول در سیستم مالی سنتی به واسطه‌هایی مانند بانک‌ها نیاز داریم. این واسطه‌ها نقش اعتمادساز را در معاملات تجاری ایفا می‌کنند. طرفین معامله باید بپذیرند که این واسطه‌ها فرایند امور مالی را منصفانه پیش می‌برند.

پروژه‌های دیفای با کمک زیرساخت فناوری بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال، شرایط را به گونه‌ای رقم می‌زنند که طرفین معامله به حضور واسطه نیازی نداشته باشند. پروژه‌های دیفای می‌توانند خدمات کلیدی بانک‌ها، صرافی‌ها و…، اعمّ از وام‌دهی، استقراض و تجارت را در اختیار کاربران خود قرار دهند.

حضور واسطه‌ها ممکن است به ایجاد اعتماد در تبادلات مالی منتهی شود؛ اما نباید فراموش کرد که دسترسی کاربران به سرمایه و خدمات مالی را محدود می‌کند. همچنین هزینه‌های جانبی کاربران برای دسترسی به خدمات مالی در حضور واسطه‌ها افزایش می‌یابد؛ زیرا این نهادهای متمرکز در ازای ارائه خدمات، کارمزدهای نسبتاً زیادی دریافت می‌کنند.

یک مثال ساده

حذف بانک ها از طریق دیفای

تصور کنید پولی در اختیار دارید و می‌خواهید آن را سرمایه‌گذاری کنید. به بانک می‌روید و در ازای دریافت مقدار مشخصی سود، حساب سپرده‌ای باز می‌کنید. در حال حاضر، بانک‌های ایران به سپرده‌های کوتاه‌مدت ۱۰ درصد سود می‌دهند. در عوض، سپرده‌های کاربران را تجمیع می‌کنند و به کسانی که درخواست وام دارند، قرض می‌دهند. در این بین، بانک حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از وام‌گیرندگان سود دریافت می‌کند، اما بخش چشمگیری از آن را برای خود برمی‌دارد.

پروژه‌های دیفای به شما فرصت می‌دهند که بانک‌ها را دور بزنید. به این ترتیب، مستقیم با کسانی که به دنبال وام‌اند، ارتباط برقرار می‌کنید. چون در این بین واسطه‌ای در کار نیست، در ازای سود توافقی، وجه مدنظر خود را به دیگران وام می‌دهید و سود دریافتی نیز به‌طور کامل به دست شما می‌رسد. تنها باید هزینه محدودی به‌عنوان کارمزد خدمات پرداخت کنید. این مثال ساده‌ای بود که چیستی دیفای را بهتر درک کنید.

بیشتر بخوانید: وام آنی ارز دیجیتال

نقش بلاک‌چین در اجرای پروژه‌های دیفای چیست؟

فناوری بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال، زیرساخت لازم برای اجرای پروژه‌های دیفای را مهیا کرده‌اند. وقتی در سیستم بانکی تراکنشی انجام می‌دهید، سابقه تراکنش در مرکز داده خصوصی تحت مالکیت بانک ثبت و ضبط می‌شود. به کمک فناوری بلاک‌چین، ثبت و ضبط داده‌ها در دفتر کل غیرمتمرکز و توزیع‌شده‌ای صورت می‌گیرد.

شاید بپرسید که منظور از دفتر کل توزیع‌شده چیست؟ به زبان ساده، تمام کاربرانی که در یک برنامه دیفای حضور دارند، نسخه‌ای از دفتر کل را در اختیار خواهند داشت. در این دفتر، اطلاعات مربوط به تمام تراکنش‌ها به صورت رمزنگاری‌شده نگهداری می‌شود. این سیستم هویت کاربران را فاش نمی‌کند؛ درعین‌حال که تمام تراکنش‌ها مشخص است، هویت واقعی طرفین معامله روشن نیست.

همچنین توزیع داده‌ها بین کاربران سبب می‌شود امنیت اکوسیستم ارتقا یابد. تأیید تراکنش‌ها نیز با استفاده از کاربران انجام می‌شود. به این ترتیب، از هرگونه فعالیت متقلبانه‌ای جلوگیری می‌شود. طرفداران دیفای ادعا می‌کنند که تراکنش‌های مالی در این شرایط با ایمنی و شفافیت بیشتر صورت می‌گیرد.

نحوه استفاده از دیفای چگونه است؟

تا اینجا، مفهوم دیفای را بررسی کردیم. در ادامه، این را موضوع شرح می‌دهیم که خدمات دیفای به چه شکل در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. برای پاسخ به این سؤال باید به مفهومی به نام برنامه‌های غیرمتمرکز یا Decentralized application اشاره کنیم. این برنامه‌ها بین کاربران به‌اختصار با نام Dapp شناخته می‌شوند. برنامه‌های غیرمتمرکز بر مبنای پروتکل‌های مشخصی طراحی می‌شوند.

پروتکل‌ها مجموعه‌ای از قوانین‌اند که برنامه‌های غیرمتمرکز بر اساس آن‌ها به‌طور خودکار اداره می‌شوند. پروتکل‌ها همان قوانینی‌اند که در شبکه‌های بلاک‌چین تعریف می‌شوند. برای مثال، اتریوم را می‌توان بزرگ‌ترین میزبان برنامه‌های غیرمتمرکز برشمرد؛ به این معنی که بسیاری از برنامه‌ها مبتنی بر پروتکل‌های اتریوم راه‌اندازی و اداره می‌شوند.

خدمات دیفای

در حال حاضر، خدمات برخی از پرکاربردترین برنامه‌های غیرمتمرکز در موضوعات زیر خلاصه می‌شوند:

۱. سیستم‌های معاملاتی

هم‌اکنون، تمام معاملات تجاری اعمّ از پرداخت‌ها، انتقال وجه، معاملات اوراق بهادار، پرداخت وام و… به کمک برنامه‌های غیرمتمرکز انجام‌شدنی‌اند.

۲. صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز پلتفرم‌های معاملاتی همتابه‌همتا هستند که در آن، کاربران مستقیم با هم خریدوفروش می‌کنند و کنترل دارایی‌هایشان را در اختیار دارند.

۳. کیف پول‌های دیجیتال

کیف پول‌های دیجیتال برای ذخیره رمز ارزها، یکی دیگر از محصولات پرکاربرد دیفای‌اند که با استقبال کاربران مواجه شده‌اند.

۴. استیبل کوین‌ها 

پروژه‌های دیفای در زمینه تعریف استیبل کوین‌ها نیز وارد شده‌اند. استیبل کوین‌ها دارایی‌هایی با پشتوانه مشخص‌اند که ارزش آن‌ها ثابت باقی می‌ماند تا کاربران بتوانند برای در امان ماندن از نوسانات، از آن‌ها بهره ببرند.

همچنین بخوانید: استیبل کوین های غیر متمرکز

۵. سیستم‌های وام‌دهی

برنامه‌های غیرمتمرکز با هدف پرداخت وام نیز پرطرفدارند. در این برنامه‌ها کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را به‌عنوان وام به دیگران اعطا کنند و در ازای آن، سود مشخصی دریافت کنند.

۶. توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT)

NFT نوعی از دارایی‌های دیجیتال است که ارزش افزوده منحصربه‌فردی دارد. به کمک این توکن‌ها می‌توان روی دارایی‌های مختلف ارزش‌گذاری کرد. برنامه‌های غیرمتمرکز زیادی برای راه‌اندازی و خریدوفروش این توکن‌ها وجود دارد.

ریسک‌ها و معایب دیفای چیست؟‌

در بحث‌های پیشین مزایای دیفای را بررسی کردیم. DeFi که پدیده جوانی در بازار ارزهای دیجیتال است، طبیعتاً مخاطراتی به همراه دارد. هنوز برنامه‌های غیرمتمرکز در امور مالی، آن‌طور که بایدوشاید محک زده نشده‌ و در مقیاس بزرگ استفاده نشده‌اند. برخی از ریسک‌ها و معایب جدی امور مالی غیرمتمرکز عبارت‌اند از:‌

۱. قوانین ناکافی در حمایت از کاربران

در سال‌های اخیر، قوانین حوزه دیفای پیشرفت کرده‌اند؛ اما هنوز شرایط به‌گونه‌ای نیست که بتوان ادعا کرد کاربران به‌خوبی حمایت می‌شوند. برای مثال، وقتی دارایی خود را در اختیار بانک قرار می‌دهید، کاملاً تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرید؛ درنتیجه، بانک هرگونه خسارتی را جبران می‌کند. چنین قوانین حمایتی‌ای هنوز در بازار دیفای جا نیفتاده است.

۲. تهدید هکرها

فناوری بلاک‌چین تا به امروز کارآمدی خود را در برابر حملات هکری اثبات کرده است، اما همه می‌دانیم که در عرضه تکنولوژی هیچ چیزی قطعی نیست؛ بنابراین، خطر حملات هکری همواره تهدید بالقوه‌ای در بازارهای مبتنی بر بلاک‌چین است.

۳. مشکلات وثیقه‌گذاری

برای برخورداری از خدمات امور مالی غیرمتمرکز، به وثیقه‌گذاری ۱۰۰ درصدی و بیشتر نیاز است. در این شرایط، وقتی قصد دارید وام بگیرید، باید معادل مبلغ وام مدنظر نزد ارائه‌دهنده وام، وثیقه بگذارید. چنین رویه‌ای سبب می‌شود تعداد افرادی که شرایط دریافت وام را دارند، محدود شود؛ این در حالی است که مثلاً برای دریافت وام مسکن از بانک، می‌توانید سند خانه را در رهن بانک قرار دهید و به وثیقه نقدی نیازی نیست.

پیش‌بینی آینده DeFi

برای سنجش میزان پذیرش دیفای در بازار از شاخصی به نام ارزش کل قفل‌شده (TVL) استفاده می‌کنند. به زبان ساده، مفهوم TVL میزان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های دیفای را نشان می‌دهد. این شاخص در ابتدای سال ۲۰۲۰ حدود ۶۰۱ میلیون دلار بود و امروز، در اواسط سال ۲۰۲۲، به حدود ۲۳۹ میلیارد دلار رسیده است. با مقایسه این دو عدد رشد ۵۰ هزار درصدی مشخص می‌شود. اما این روند روبه‌رشد تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

این سؤال بسیار مهمی است که درباره آینده دیفای مطرح می‌شود. ماهیت تمرکززدایی که با دیفای دنبال می‌شود، برای کاربران ایده جذابی است. این ایده سبب می‌شود سرمایه‌گذاران در مراودات مالی خود به استقلال بیشتری دست پیدا کنند. همچنین پروژه‌های دیفای کاملاً در مسیر بلوغ و پیشرفت گام برمی‌دارند. به همین دلیل، بیشتر کارشناسان معتقدند که آینده دیفای کاملاً روشن است.

بهترین پروژه‌های دیفای در سال ۲۰۲۲

برای آشنایی بیشتر با فضای امور مالی غیرمتمرکز، تعدادی از برترین پروژه‌های فعال در این زمینه را معرفی می‌کنیم. هریک از این پروژه‌ها معمولاً یک یا چند ارز دیحیتال اختصاصی دارند. کاربران برای استفاده از خدمات پروژه‌های دیفای، باید از این ارزهای دیجیتال استفاده کنند. ارزش بازار این توکن‌ها معیار مهمی برای ارزیابی میزان موفقیت پروژه‌های دیفای است. بر این اساس، ازجمله برترین پروژه‌های DeFi در سال ۲۰۲۲ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. یونی سواپ (Uniswap)

یونی سواپ

یونی سواپ برترین صرافی غیرمتمرکز بازار ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود. این صرافی پلتفرمی ایجاد کرده است تا کاربران در قالب آن به صورت همتابه‌همتا معامله کنند. برای کار کردن با این صرافی هیچ نهاد واسطه یا متمرکزی دخالت ندارد. یونی سواپ به‌خوبی توانسته است خود را به عنوان رقیبی جدی برای صرافی‌های متمرکز، مانند بایننس و کوکوین معرفی کند. این صرافی توکنی اختصاصی با نام یونی سواپ نیز دارد که در حال حاضر، در جمع ۳۰ ارز دیجیتال برتر از نظر حجم بازار قرار گرفته است.

۲. ترا (Terra)

لونا

ترا یکی از توکن‌هایی است که در ماه‌های گذشته سروصدای زیادی به راه انداخته است. در سال ۲۰۲۲، رمز ارزهای اصلی ازجمله بیت‌کوین، مسیر نزولی را در پیش داشته‌اند؛ همین موضوع سبب شده است تا بسیاری از توکن‌های دیگر نیز در مدار نزولی قرار بگیرند. با وجود این، ترا در تمام این مدت مسیر روبه‌رشدی را طی کرده است.

ترا با نام لونا (LUNA) نوعی پروژه دیفای است که استیبل کوین غیرمتمرکزی با نام UST را به بازار عرضه می‌کند. لونا صرفاً به پشتوانه دلار یا یورو عرضه نمی‌شود، بلکه برای پشتوانه آن از ارزهای فیات دیگری مانند وون کره جنوبی، ین ژاپن و یوان چین هم استفاده می‌شود.

۳. دیسنترالند (Decentraland)

دسنترالند

متاورس یکی از مفاهیم نوپا در عرصه فناوری بلاک‌چین است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، در سال‌های آینده خیلی بیشتر درباره متاورس خواهیم شنید؛ بنابراین، بسیاری از افراد در حال حاضر برای کسب سودهای سرشار در بلندمدت، به فکر سرمایه‌گذاری در پروژه‌های متاورس افتاده‌اند. دسنترالند یکی از معروف‌ترین پروژه‌های متاورسی در بازار رمز ارزهاست.

این پروژه روی بلاک‌چین اتریوم راه‌اندازی شده است. جالب است بدانید که دیسنترالند نوعی بازی است که افراد در قالب آن به خریدوفروش ملک می‌پردازند. شاید کمی برایتان عجیب باشد، ولی به‌تازگی قیمت برخی از قطعات زمین در این بازی به حدود یک میلیون دلار رسیده است. مانا (MANA) توکن بومی دیسنترالند است؛ در سال ۲۰۱۸، قیمت این توکن فقط ۰/۰۲۵ دلار بود، اما در اواخر سال ۲۰۲۱ به حدود شش دلار رسید.

۴. کازماس (Cosmos)

اتم

یکی دیگر از پروژه‌های دیفای مطرح در بازار رمز ارزها، کازماس است. این پروژه راه‌حل نوآورانه‌ای برای حل یکی از مشکلات قدیمی بلاک‌چین عرضه کرده است. کازماس به دنبال ایجاد زیرساخت لازم برای همکاری و تعامل شبکه‌های بلاک‌چین مختلف است. برای مثال، به کمک کازماس به شبکه بیت‌کوین اجازه داده می‌شود که داده‌های خود را با اتریوم یا هر شبکه دیگری به اشتراک بگذارد.

این ایده خلاقانه سبب شده است تا کازماس در کانون توجهات قرار بگیرد. توکن اختصاصی این پروژه، اتم (ATOM) نام دارد. این توکن در سال گذشته رشد چشمگیری داشته است.

سؤالات متداول

۱. آیا سرمایه‌گذاری در دیفای ایمن است؟

سرمایه‌گذاری در هر بازاری مخاطرات و ریسک‌های خاص خود را دارد. با وجود این، در سال‌های گذشته، پروژه‌های دیفای همواره در مسیر پیشرفت بوده‌اند. به نظر می‌رسد که با دید بلندمدت می‌توان در این بازار به موفقیت رسید.

۲. تأثیر اتریوم ۲.۰ بر دیفای چیست؟

اتریوم بزرگ‌ترین میزبان برنامه‌های غیرمتمرکز است. راه‌اندازی اتریم ۲.۰ سبب ارتقای مقیاس‌پذیری این اکوسیستم می‌شود و درنتیجه، به رشد پروژه‌های دیفای کمک می‌کند.

کلام پایانی

در این مقاله چیستی دیفای را بررسی کردیم. DeFi نیز مانند بخش‌های دیگر بازار ارزهای دیجیتال هنوز جوان است و مسیری طولانی در پیش دارد. با وجود این، در سال‌های گذشته، همواره در مسیر روبه‌رشد گام برداشته است. علاقه کاربران برای کوچ کردن از بازارهای متمرکز به سمت ساختارهای غیرمتمرکز به همگان اثبات شده است؛ بااین‌حال، تداوم این رویه به ایده‌های نوآورانه جدیدی نیازمند است تا فضای حاکم در اکوسیستم دیفای، به‌خوبی در مسیر رشد باقی بماند.

در بهترین صرافی های ارزدیجیتال با تخفیف کارمزد ثبت نام کنید.

[lt id=”1″]