یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که فناوری بلاک‌چین به ارمغان آورده، تمرکززدایی است. به این معنی که اداره پروژه‌ها زیر نظر نهادهای متمرکز صورت نمی‌گیرد. دستیابی به این هدف مهم نیازمند مقدمات و لوازمی است که با تکیه انحصاری به قراردادهای هوشمند محقق نمی‌شود؛ بلکه لازم است که اختیار اداره پروژه بر عهده جامعه آن گذاشته شود. در این شرایط اعضای جامعه هستند که در فرآیند تصیم‌گیری‌ها مشارکت می‌کنند و به این ترتیب می‌توان ادعا کرد که پروژه‌ها غیر متمرکز هستند. توکن حاکمیتی (Governance Token) زمینه لازم برای مشارکت اعضای جامعه در اداره پروژه‌ها را فراهم می‌کنند. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا بررسی کنیم که توکن حاکمیتی چیست.

توکن حاکمیتی چیست؟

مدل اصلی حاکمیت مشارکتی در پروژه‌های غیر متمرکز بازار رمز ارزها به سال ۲۰۱۶ برمی‌گردد. نخستین سازمان غیر متمرکز خودمختار (DAO) در این سال یک عرضه اولیه توکن برگزار کرد که برای اعطای حق رأی به اعضای جامعه خود اقدام به فروش توکن حاکمیتی کرد. جالب است بدانید در جریان این عرضه اولیه ۱۲۰ میلیون دلار تأمین مالی صورت گرفت که از آن زمان تا به امروز بزرگ‌ترین عرضه اولیه بازار رمز ارزها به حساب می‌آید.

به زبان ساده توکن‌های حاکمیتی، رمز ارزهایی هستند که دارندگان آن‌ها از حق رأی در حاکمیت مشارکتی پروژه‌های مبتنی بر فناوری بلاک‌چین برخوردار هستند. البته مکانیزم توزیع قدرت در پروژه‌های گوناگون با هم فرق می‌کند؛ به طوری که در برخی از پروژه‌ها هر چه تعداد توکن‌های حاکمیتی بیشتری در اختیار داشته باشید، از قدرت و حق رأی بیشتری برخوردار هستید. اما در برخی دیگر از پروژه‌ها سقف معینی برای این منظور در نظر گرفته می‌شود.

البته نباید فراموش کرد که برخورداری از حق رأی تنها کارکرد توکن‌های حاکمیتی نیست. بلکه اعضای جامعه می‌توانند با استیک کردن توکن‌ها، پرداخت وام و فارمینگ سود کسب کنند.

اهمیت Governance Token چیست؟

در اکوسیستم دیفای این حس در کسی ایجاد نمی‌شود که در پشت در باقی مانده است و صدای او به جایی نمی‌رسد. از طرفی توسعه دهندگان با اعضای جامعه پروژه وارد تعامل می‌شوند و به این ترتیب خیلی راحت‌تر نقاط ضعف و قوت پروژه‌هایشان را شناسایی می‌کنند. علاوه بر آن گاهی اوقات ایده‌های بی‌نظیری از سوی اعضای جامعه برای ارتقای پروژه‌ها مطرح می‌شود که توسعه دهندگان حتی به آن فکر هم نکرده‌اند.

حاکمیت مشارکتی همچنین کاربران را قادر می‌سازد تا به طور فعال در قراردادهای هوشمند تغییر ایجاد کنند. به این ترتیب حتی اگر یک گروه ناشناس به دفتر کل پروژه حمله کند، دارایی‌ها را بدزدد یا هر گونه فعالیت مخرب دیگری انجام دهد، نه کاربران و نه توسعه‌دهندگان مجبور نمی‌شوند به شبکه دیگری نقل مکان کنند.

به عنوان مثال گاهی اوقات پروژه‌ای دارای یک ماژول کد است که می‌تواند به کاربران مخرب دسترسی داشته باشد یا پروتکل‌های خاصی در پروژه وجود دارد که اکنون از بین رفته‌اند و به دنبال راهی برای حذف آن‌ها از بلاک‌چین هستید. این کارها را می توان از طریق رای‌گیری به کمک توکن‌های حاکمیتی انجام داد. با آرای کافی، می‌توانید آن پروتکل‌ها را تغییر دهید یا کلا حذف کنید.

به طور کلی وقتی در هر کسب و کاری، کاربران امکان مشارکت در فرآیند اداره آن را داشته باشند و به نوعی در سود و زیان کسب و کار شریک باشند، انگیزه بیشتری برای کمک به رشد هر چه بیشتر آن پیدا می‌کنند. بنابراین ایده حاکمیت مشارکتی به کمک توکن حاکمیتی باعث پیشرفت پروژه‌های دیفای می‌شود.

توکن حاکمیتی (Governance Token) در برابر توکن کاربردی (Utility Token)

سؤال مهم دیگری که باید در اینجا پاسخ دهیم آن است که تفاوت بین توکن کاربردی و توکن حاکمیتی چیست؟ آیا این دو با هم فرق دارند؟ اگر پاسخ مثبت است، اساسا کدام یک بهتر از دیگری  است؟‌

توکن‌های حاکمیتی را در بالا تعریف کردیم. اگر به خواهیم تعریف ساده‌ای برای توکن‌های کاربردی مطرح کنیم باید بگوییم که رمز ارزهایی هستند که برای کاربرد خاصی طراحی شده‌اند. این توکن‌ها بیشتر مواقع به شبکه بلاک‌چین بومی منحصر می‌شوند. به عنوان مثال توکن بایننس کوین را می‌توان یک مثال عینی از توکن‌های کاربردی دانست. به کمک این توکن پرداخت هزینه‌ها در شبکه بایننس صورت می‌گیرد.

مالکیت توکن‌های کاربردی هیچ گونه قدرت حاکمیتی برای دارنده به همراه ندارد. به عنوان مثال مالکان بایننس کوین صرفا می‌توانند در زمینه فهرست شدن ارزهای دیجیتال جدید در صرافی بایننس رأی دهند و غیر از آن هیچ چیز فراتری در اختیارشان قرار نمی‌گیرد. توکن‌های حاکمیتی را به نوعی می‌توان نسخه ارتقایافته توکن‌های کاربردی دانست. علاوه بر حق رأی، امکان استیک کردن، پرداخت وام و … نیز با این توکن‌ها وجود دارد.

مزایا و معایب Governance Token چیست؟

مزایا و معایب توکن حاکمیتی

تنها راهی که در حال حاضر برای دستیابی به هدف غیر متمرکز سازی پروژه‌های دیفای وجود دارد، توکن حاکمیتی است. بدون این توکن‌ها عملا اعضای جامعه نمی‌توانند کنترلی بر پروژه‌ها داشته باشند. علاوه بر آن این توکن‌ها فرصت بحث و گفتگو را بین اعضای جوامع پروژه‌های مختلف ایجاد می‌کند. بحث‌هایی که از دل آن‌ها رشد و شکوفایی پروژه‌ها حاصل خواهد شد. حکمرانی مشارکتی در پروژه‌ها باعث پاسخ‌گو شدن توسعه دهندگان می‌شود و در عین حال زمینه برای شفافیت هر چه بیشتر مهیا می‌گردد.

اما نباید فراموش کرد که توکن حاکمیتی خالی از ایراد نیست. هر وقت صحبت از رأی دادن می‌شود نباید از این موضوع غافل شد که افرادی که از حق رأی برخوردار هستند الزاما برای بهترین نتیجه ممکن رأی نمی‌دهند. خیلی از مواقع منافع شخصی آن‌ها را وادار به سوءاستفاده از قدرت‌شان می‌کند. حکمرانی مشارکتی مدلی از دموکراسی را ایجاد می‌کند که در آن اساسا کمتر کسی مسئولیت تصمیمات اشتباه را می‌پذیرد و همیشه دیگرانی هستند که بتوان تقصیر را به گردن آن‌ها انداخت.

موضوع مهم دیگری که نباید از آن غفلت کرد، نهنگ‌ها هستند. نهنگ‌ها سرمایه‌گذاران بزرگی هستند که در سهم بزرگی از ارزهای دیجیتال را در اختیار دارند. مالکان خرد همواره نگران هستند که نهنگ‌ها برای تأمین منافع شخصی تصمیماتی بگیرند که آن‌ها متضرر شوند. به همین دلیل لازم است تدابیری اندیشیده شود که در هر پروژه هیچ کس نتواند مالک بیش از ۵۰ درصد از توکن‌های حاکمیتی شود.

کلام پایانی

در این مقاله بررسی کردیم که توکن حاکمیتی چیست و چه کاربردهایی دارد. به طور کلی توکن‌های حاکمیتی را باید پایه و اساس ویژگی غیر متمرکز بودن فناوری بلاک‌چین دانست. انجمن‌ها همیشه مملو از افراد جدید و ایده هایی هستند که به دنبال بهبود پروژه و افزایش ارزش آن هستند. توکن‌های حاکمیتی به این دسته از افراد فرصت نقش‌آفرینی می‌دهند. با این وجود همان طور که اشاره کردیم، این مدل حکمرانی نیز مانند سایر روش‌ها خالی از ایراد نیست. لازم است که تدابیری اندیشیده شود که معایب آن‌ها به حداقل مقدار ممکن کاهش پیدا کند.