آشنایی با انواع بلاکچین و بررسی مزایا و معایب هر کدام

بلاکچین، دفتر کل توزیع‌شده و تغییر‌ناپذیری است که امکان ثبت تراکنش‌ها و مدیریت دارایی‌ها را در بستری اشتراکی امکان‌پذیر می‌کند. بلاک‌چین هزینه‌های مدیریت دیتا را برای همگان کاهش می‌دهد. تقریباً هر چیزی را می‌توان در بستر بلاکچین ثبت و معامله کرد؛ درعین‌حال، باید توجه کنید که انواع شبکه‌های بلاکچین با ویژگی‌های منحصربه‌فرد وجود دارند. در این مقاله قصد داریم انواع بلاکچین را معرفی کنیم. تا پایان با ما همراه باشید.

مهم‌ترین ویژگی‌های فناوری بلاک‌چین

مهم‌ترین ویژگی‌های فناوری بلاک‌چین عبارت‌اند از:‌

• غیرمتمرکزبودن 

معمولاً بلاک‌چین را هیچ شخص یا سازمانی کنترل نمی‌کند. این موضوع سبب می‌شود که بلاک‌چین در برابر سانسور و دستکاری مقاوم باشد.

• سرعت زیاد

با حذف واسطه‌ها در تراکنش‌ها، دو طرف معامله به‌طور مستقیم با هم مرتبط می‌شوند.

• دائمی بودن

شبکه‌های بلاک‌چین به‌صورت دائمی در هر لحظه از شبانه‌روز در دسترس‌اند.

• ارزانی

کارمزد تراکنش‌ها در شبکه‌های بلاک‌چین محدودتر از سیستم‌های متمرکز است.

• ایمن بودن

امنیت شبکه‌های بلاک‌چین بسیار زیاد است و از مکانیزم حفاظت جمعی در برابر حملات هکری استفاده می‌کنند.

• شفافیت

تمام فرایندها در بلاک چین پیش چشم عموم کاربران انجام می‌شود و به همین دلیل، احتمال دستکاری در داده‌ها به صفر می‌رسد.

انواع شبکه بلاک چین چیست؟

در نگاه کلی، انواع شبکه های بلاکچین را می‌توان در چهار گروه طبقه‌بندی کرد که عبارت‌اند از:

۱. شبکه بلاک‌چین عمومی

وقتی لقب عمومی به یک شبکه بلاک‌چین اختصاص می‌یابد، به معنی آن است که هر فردی در هر نقطه از جهان می‌تواند به آن دسترسی داشته باشد. در بین انواع بلاکچین، معروف‌ترین نوع، شبکه‌های عمومی هستند. بیت‌کوین، اتریوم و …، اصلی‌ترین شبکه‌های بلاک‌چین عمومی در بازار ارز دیجیتال هستند.

شبکه‌های عمومی بر مبنای الگوریتم‌های اجماع اداره می‌شوند. به این معنی که تمامی کاربران شبکه باید قوانین و چارچوب‌های تعیین‌شده در قالب الگوریتم‌های اجماع را بپذیرند و رعایت کنند. الگوریتم‌های اجماع اثبات کار و اثبات سهام، دو مورد از پرکاربردترین مکانیزم‌های مدیریت انواع بلاکچین عمومی هستند. بر این اساس، می‌توان ادعا کرد که بلاک‌چین‌های عمومی کاملاً غیرمتمرکزند؛ به این معنی که هیچ نهاد ثالثی بر فعالیت‌ها و تراکنش‌ها نظارت نمی‌کند.

تمام اطلاعات در بلاکچین، برای عموم قابل مشاهده است. هویت واقعی افراد در شبکه‌های بلاک‌چین عمومی نیمه‌شفاف باقی می‌ماند. همین مسئله سبب شده است تا افراد زیادی از بلاک‌چین‌های عمومی استقبال کنند. در کنار این ویژگی‌های مثبت، نباید فراموش کرد که برای مدیریت تراکنش‌ها و تأمین امنیت برخی از بلاکچین‌های عمومی به قدرت محاسباتی زیادی نیاز است. علاوه بر آن، هیچ‌گاه نمی‌توان صددرصد مطمئن شد که بلاک‌چین‌های عمومی نفوذناپذیرند.

مزایای بلاکچین عمومی 

• قابل دسترسی برای عموم؛
• ایجاد اعتماد بین اعضای بلاکچین به‌دلیل دسترسی همگانی؛
• ایجاد انگیزه مشارکت و تقویت شبکه برای اعضای آن؛
• بی‌نیازی از نهاد متمرکز واسطه؛
• امنیت مطلوب.

معایب بلاک چین عمومی 

• سرعت کم پردازش تراکنش‌ها در مقایسه با بلاکچین خصوصی؛
• چالش مقیاس‌پذیری در شرایط افزایش ترافیک شبکه؛
• پرهزینه‌بودن برخی از روش‌های اجماع (مثلاً در بلاکچین بیت کوین).

۲. شبکه بلاک‌چین خصوصی

یکی دیگر از انواع بلاکچین، شبکه خصوصی است. این نوع شبکه‌ها را دراصطلاح بلاک‌چین تحت مدیریت نیز می‌نامند. به این معنی که فرد یا نهاد خاصی مدیریت شبکه را بر عهده دارد. در این شرایط، مدیر مرکزی بلاک‌چین تصمیم می‌گیرد که چه کسی در شبکه حضور داشته باشد یا چه افرادی نقش گره یا نود در بلاکچین را ایفا کنند. به عبارت دیگر، سطح دسترسی هریک از آن‌ها در شبکه را نهاد مرکزی مشخص می‌کند.

بنابراین، نمی‌توان بلاک‌چین‌های خصوصی را کاملاً غیرمتمرکز دانست. بلاک‌چین ریپل (Ripple) و هایپرلجر (Hyperledger) دو نمونه از شبکه‌های بلاک‌چین خصوصی‌اند. بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها در زمینه مدیریت زنجیره تأمین، سوابق پزشکی، هویت دیجیتال و … نیز برای مدیریت فعالیت‌های خود می‌توانند از بلاک‌چین‌های خصوصی استفاده کنند. به‌راحتی می‌توان قوانین و چارچوب‌های سازمان را در بلاک‌چین‌های خصوصی پیاده‌سازی و بر اساس آن، تمام فعالیت‌ها را به‌ صورت خودکار مدیریت کرد.

مدیریت بلاک‌چین‌های خصوصی به صورت متمرکز انجام می‌گیرد؛ به همین دلیل، بیشتر از انواع شبکه‌های بلاک‌چین عمومی در معرض حملات هکری قرار دارند. علاوه بر آن، جهت‌دهی فعالیت‌ها به سمت اتکای بیش از حد به ابزارهای مدیریت متمرکز است. برای حل این مشکل بلاک‌چین‌های کنسرسیومی راه‌اندازی شده‌اند که در ادامه، آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

مزایای بلاکچین خصوصی 

• سرعت زیاد پردازش داده‌ها و تراکنش‌ها؛
• مواجه‌نشدن با چالش مقیاس‌پذیری.

معایب بلاکچین خصوصی 

• غیرمتمرکزبودن؛
• مشکل در جلب اعتماد کاربران؛
• امنیت ضعیف‌تر در مقایسه با بلاکچین عمومی.

مقایسه انواع بلاک چین عمومی و خصوصی

در جدول زیر، به‌اختصار انواع بلاکچین عمومی و خصوصی را مقایسه می‌کنیم.

ویژگی‌ها	بلاکچین عمومی	بلاکچین خصوصی
نوع مدیریت شبکه	غیرمتمرکز	متمرکز
دسترسی کاربران	آزاد و بدون محدودیت	دسترسی طبقه‌بندی‌شده به هریک از کاربران شبکه
تعداد تراکنش‌ها در ثانیه	کم	زیاد
سرعت پردازش تراکنش‌ها و داده‌ها	کم	زیاد
مصرف انرژی برای مدیریت شبکه	متغیر	کم

۳. شبکه بلاک‌چین کنسرسیومی

یکی دیگر از انواع بلاکچین، به نام شبکه کنسرسیومی شناخته می‌شود. برخلاف بلاک‌چین‌های خصوصی که توسط یک نهاد مدیریت می‌شوند، کنسرسیومی از سازمان‌ها در کنار یکدیگر مسئولیت مدیریت این شبکه‌های بلاک‌چین را بر عهده دارند؛ درنتیجه، از نظر تمرکززدایی، شبکه‌های کنسرسیومی در مقایسه با بلاک‌چین‌های خصوصی در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند؛ به همین دلیل، امنیت آن‌ها نیز بیشتر است.

البته ایجاد کنسرسیوم کار چندان آسانی نیست؛ زیرا برقراری تعامل و همکاری در سطح بالای بین چند سازمان، عملاً چالش‌های زیادی دارد. تمام اعضای کنسرسیوم باید از نظر زیرساخت‌های فناوری در سطح معینی قرار داشته باشند و دستیابی به این مهم، کار چندان آسانی نیست.

در این بین، برخی از شرکت‌ها در زمینه خدمات کنسرسیوم بلاک‌چین فعالیت می‌کنند. شرکت توسعه‌دهنده نرم‌افزار R3 یکی از آن‌هاست. شرکت CargoSmart نیز یکی دیگر از کنسرسیوم‌های غیرانتفاعی مبتنی بر بلاک‌چین است که در زمینه دیجیتالی کردن صنعت حمل‌ونقل فعالیت می‌کند.

بلاک‌چین‌های کنسرسیومی حریم خصوصی بسیار خوبی دارند؛ زیرا اطلاعات بلوک‌های موجود در زنجیره آن‌ها از دید عموم پنهان است و فقط اعضای کنسرسیوم به این اطلاعات دسترسی دارند. واقعیت این است که ایده بلاک‌چین‌های کنسرسیومی ایرادات و ابهام‌های زیادی دارند؛ به همین دلیل، شرکت‌ها در دنیا چندان از آن‌ها استقبال نکرده‌اند.

مزایای بلاکچین کنسرسیومی 

• امکان سفارشی‌سازی؛
• امکان مدیریت بهینه منابع؛
• دستیابی هم‌زمان به امنیت زیاد و مقیاس‌پذیری مطلوب؛
• امکان کنترل بیشتر روی بخش‌های مختلف شبکه.

معایب بلاکچین کنسرسیومی 

• شفافیت محدود؛
• وابستگی کارایی شبکه به تعهد اعضای آن؛
• تأثیرپذیری از قوانین و مقررات داخلی شرکت‌ها.

۴. شبکه بلاکچین هیبرید

یکی دیگر از انواع بلاکچین‌ها، شبکه هیبرید یا دارای مجوز است. به زبان ساده، هر فرد برای حضور و فعالیت در چنین شبکه‌هایی باید مجوز داشته باشد. هرچند که شبکه‌های بلاک‌چین هیبرید بیشتر در شرکت‌های خصوصی راه‌اندازی می‌شوند؛ می‌توان بلاک‌چین‌های عمومی را نیز تعریف کرد که افراد برای ورود به آن نیاز به مجوز داشته باشند.

ذخیره داده‌ها در شبکه بلاک‌چین دارای مجوز، به صورت غیرمتمرکز انجام می‌گیرد. به این معنی که تمام افراد دارای مجوز می‌توانند به نسخه‌ای از داده‌ها دسترسی داشته باشند. به این ترتیب، امنیت شبکه ارتقا پیدا می‌کند. علاوه بر آن، هویت افراد فعال در شبکه، مخفی باقی می‌ماند. بلاک‌چین‌های دارای مجوز راه‌حل مناسبی برای شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی هستند.

مزایای بلاکچین هیبریدی 

• امنیت مطلوب؛
• فراهم‌بودن زیرساخت دستیابی به مقیاس‌پذیری ایدئال؛
• حفظ حریم خصوصی اعضای شبکه بلاکچین؛
• امکان انطباق با قوانین و مقررات.

معایب بلاکچین هیبریدی 

• شفافیت محدود؛
• معماری پیچیده؛
• مشکل در ایجاد انگیزه برای مشارکت اعضای شبکه.

کلام پایانی

در این مقاله معروفترین بلاک چین ها را بررسی کردیم. بلاک‌چین‌های عمومی و خصوصی بیشتر از دو مدل دیگر کاربرد دارند. همچنین، چالش‌های زیادی بر سر راه شبکه‌های بلاک‌چین وجود دارد که در این سال‌ها، تعدادی از آن‌ها برطرف شده‌ است. نمی‌توان با قاطعیت ادعا کرد که انواع شبکه‌های بلاکچین به همین چهار مورد محدود خواهند بود. باید منتظر ماند و دید که در آینده، شبکه‌های جدیدی معرفی خواهند شد یا خیر.