عده‌ای تصور می‌کنند که برای فعالیت در بازارهای مالی آشنایی با تحلیل تکنیکال و بنیادی کافی است. اگر شما نیز جز این دسته از افرادید، باید بدانید که سخت در اشتباهید. کلاهبرداران هر روز با شیوه‌های جدیدی در کمین سرمایه‌های فعالان بازارهای مالی می‌نشینند. اگر می‌خواهید در دام این کلاهبرداری‌ها نیفتید، لازم است با روش‌های مختلف این افراد آشنا شوید. پامپ و دامپ (Pump and Dump) یکی از روش‌هایی است که کلاهبرداران برای تقلب در بازارهای مالی استفاده می‌کنند. در این مقاله قصد داریم پامپ و دامپ و اینکه چگونه می‌توان آن را تشخیص داد، بررسی کنیم. تا پایان با ما همراه باشید.

آنچه در این مقاله می‌خوانید...

پامپ و دامپ (Pump and Dump) چیست؟

پامپ و دامپ یکی از روش‌های تقلب در بازارهای مالی است. در این روش، افراد سعی می‌کنند در قیمت دارایی‌ها نوعی تورم مصنوعی ایجاد کنند؛ تورمی که در مدت زمان کوتاهی قیمت دارایی مشخصی را گاهی تا چند ده برابر افزایش می‌دهد. از این حربه برای جلب توجه سرمایه‌گذاران دیگر در بازار استفاده می‌شود. به این ترتیب، سرمایه‌گذاران ناآگاه به طمع کسب سودهای هنگفت، در کوتاه‌‌مدت به سراغ خرید این دارایی‌ها می‌روند.

غافل از اینکه افزایش قیمت کاملاً مصنوعی است و به دست برخی افراد هدایت می‌شود. این افراد به محض رسیدن قیمت دارایی به محدوده مدنظر، فروش سنگین دارایی‌های خود را شروع می‌کنند. با این روش، کلاهبرداران سود هنگفتی به جیب می‌زنند و دارایی را بر سر سهام‌داران خرد خراب می‌کنند؛ درنهایت، دارایی در اثر شوکی که به آن وارد می‌شود، یکباره دچار افت قیمت می‌شود و گاهی این افت قیمت تا جایی ادامه پیدا می‌کند که دارایی به کلی نابود می‌شود. پامپ و دامپ فعالیتی غیرقانونی در بازارهای مالی است.

استراتژی‌های پامپ و دامپ چیست؟

استراتژی‌های پامپ و دامپ عمدتاً برای دارایی‌های خرد و حاشیه‌ای در بازار اجرا می‌شود؛ دارایی‌هایی که حجم بازار زیادی ندارند. به این ترتیب، متقلبان می‌توانند با سرمایه محدودی برنامه خود را عملیاتی کنند. از طرفی، سودجویان معمولاً از آب گل‌‌آلود ماهی می‌گیرند. به این معنی که هرچه اطلاعات درباره پروژه یا دارایی غیرشفاف باشد، فضا برای دستکاری‌های احتمالی مهیا‌تر خواهد شد، زیرا در این شرایط، سرمایه‌گذاران نمی‌توانند اطلاعات دقیقی درباره ماهیت دارایی‌ها به دست بیاورند.

افراد کلاهبردار برای پیاده‌سازی استراتژی پامپ و دامپ از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند که ازجمله آن‌ها می‌توان به هرزنامه‌های ایمیلی و انتشار اخبار جعلی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد. به‌طور کلی، برای پیاده‌سازی استراتژی پامپ و دامپ در بازارهای مالی مختلف سه روش وجود دارد که عبارت‌اند از:‌

۱. استراتژی پامپ و دامپ کلاسیک

در این روش، اولویت کلاهبرداران دستکاری در اطلاعات شرکت،‌ سهام یا پروژه ارز دیجیتال است. هدف از این دستکاری در اطلاعات، ایجاد جو روانی برای افزایش قیمت دارایی به‌صورت آسانسوری است. در این روش سعی بر این است تا مجموعه‌ای از اطلاعات دروغین در کنار یکدیگر قرار بگیرند و به کمک آن‌ها، کاربران را در معرض بمباران اطلاعات قرار دهند. به این ترتیب، عملاً فرصت فکر کردن و تحلیل اطلاعات از کاربران گرفته می‌شود و گروهی از افراد به‌طور ناخودآگاه به سمت سرمایه‌گذاری کشیده می‌شوند.

۲. استراتژی دیگ بخار

یکی از دیگر از استراتژی‌های پامپ و دامپ، با نام دیگ بخار (Boiler Room) معروف است. در این روش، گروهی حرفه‌ای کارگزاری فروش دارایی خاصی را بر عهده می‌گیرند. این افراد بر اساس شیوه‌نامه‌های خاصی سعی می‌کنند برای یک دارایی بازاریابی انجام دهند و افراد را به سرمایه‌گذاری در آن مجاب کنند. به این ترتیب، مسیر برای رشد قیمت دارایی در اثر افزایش خرید در بازار هموار می‌شود. درنهایت، به محض آنکه قیمت دارایی به محدوده مدنظر رسید، گروه کارگزاری دارایی خود را با قیمت گزاف به فروش می‌رساند و به این ترتیب، سود سرشاری را به جیب می‌زند.

۳. استراتژی عدد اشتباه

یکی از روش‌های جدیدی که برای پیاده‌سازی پامپ و دامپ به کار گرفته می‌شود، عدد اشتباه (Wrong Number) نام دارد. در این روش پیام‌های تبلیغاتی با پوشش نام برخی از افراد برای دوستان و آشنایان آن‌ها ارسال می‌شود و افراد بر اساس اعتمادی که به اقوام و آشنایان خود دارند، برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها ترغیب شوند. این رویه سبب بیشتر شدن تقاضا روی نوعی دارایی خاص و درنتیجه، افزایش قیمت آن می‌شود. به این ترتیب، کلاهبرداران بعد از دستیابی به خواسته‌های خود، دارایی را می‌فروشند.

نحوه تشخیص روش‌های پامپ (Pump) و دامپ (Dump)

تا اینجا، استراتژی پامپ و دامپ را بررسی کردیم. شاید این سؤال برایتان پیش بیاید که چگونه می‌توان این روش‌های متقلبانه را از بین انواع دارایی‌های موجود برای سرمایه‌گذاری شناسایی کرد. واقعیت این است که نمی‌توان نشانه‌های حتمی را برای جلوگیری از گرفتار شدن به دام این روش‌های متقلبانه ذکر کرد. با وجود این، بر اساس تجربه، چند نکته مهم وجود دارد که در صورت مشاهده آن‌ها باید به کلاهبرداری‌های احتمالی شک کرد. این نکات عبارت‌اند از:

۱. حساسیت بیشتر به دارایی‌های با حجم بازار کم

دارایی‌هایی که ارزش بازار کمی دارند، حساسیت بیشتری دارند، زیرا دستکاری در قیمت آن‌ها به‌راحتی امکان‌پذیر است. از طرف دیگر، برای افزایش قیمت دارایی به جذب سرمایه‌گذاران زیادی نیاز نیست؛ بنابراین، حتماً برای خرید این گروه از دارایی‌ها دقت بیشتری به خرج دهید.

۲. تأکید روی بمب‌های خبری داغ درباره پروژه‌های مختلف

در تبلیغات پروژه‌های متقلبانه، معمولاً از اتفاقاتی صحبت می‌شود که سبب رشد شتابان قیمت دارایی در آینده نزدیک خواهند شد؛ بمب‌های خبری که معمولاً هر روز در شبکه‌های اجتماعی می‌توان نمونه‌هایی از آن‌ها را مشاهده کرد. در صورت مشاهده چنین اخباری نباید به صورت هیجانی با موضوع برخورد کنید.

۳. ارائه نکردن اطلاعات شفاف درباره پروژه‌ها

پروژه‌ای که شناسنامه روشن و شفافی نداشته باشد، قطعاً گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری نخواهد بود. اگر صاحبان پروژه‌ای سعی کردند هویت خود و ماهیت پروژه‌شان را مخفی نگه دارند، حتماً از سرمایه‌گذاری در آن اجتناب کنید.

۴. بی‌توجهی به توصیه‌کنندگان برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها

به‌هیچ‌وجه اسیر جو تبلیغاتی نشوید که در بازار به راه می‌افتد. اصلاً مهم نیست که چه کسانی و با چه جایگاهی از یک دارایی پشتیبانی می‌کنند. سرمایه‌گذاری باید مبتنی بر تحلیل فنی و بنیادی باشد. اگر به توصیه دیگران برای خریدوفروش دارایی اقدام کردید، خود را برای کلاهبرداری‌های احتمالی نیز آماده کنید.

۵. شناسایی بازارهای معتبر و حاشیه‌ای

بررسی کنید که دارایی‌های مدنظر در صرافی‌ها یا بازارهای بورس معتبر و رسمی خریدوفروش می‌شوند یا در بازارهای حاشیه‌ای حضور دارند. توصیه مهم اینکه از سرمایه‌گذاری بر دارایی‌ها در بازارهای غیررسمی پرهیز کنید.

۶. حساسیت به رشد قیمت‌های نامتعارف در کوتاه‌مدت

در سرمایه‌گذاری روی دارایی‌هایی که در کوتاه‌مدت رشد زیادی دارند، با احتیاط بیشتری عمل کنید. به خاطر داشته باشید که معمولاً در پی رشدهای آسانسوری، افت قیمت‌های سنگین را شاهدیم.

۷. حساسیت به وعده سود زیاد بدون ریسک

اگر توسعه‌دهندگان پروژه‌های مختلف در بازارهای مالی وعده سودهای سنگین با ریسک محدود را به شما می‌دهند، حتماً به صدق نیت آن‌ها به دیده تردید نگاه کنید. بازارهای مالی در ذات خود ریسک زیادی دارند و باید در برابر هرکس که وعده سود بدون ریسک می‌دهد، احتیاط خود را چندبرابر کنید.

کلام پایانی

در این مقاله، پامپ و دامپ را بررسی کردیم. کریپتوکارنسی یکی از بازارهای مستعد پامپ و دامپ شناخته می‌شود. شبکه‌های اجتماعی نیز محل اصلی کلاهبردارانی است که از شیوه‌های گوناگون برای فریب دادن فعالان بازارهای مالی استفاده می‌کنند. در تحقیقی مشخص شد که تنها در سال ۲۰۲۱، حدود ۲/۸ میلیارد دلار از اثر استراتژی پامپ و دامپ از کاربران بازار رمز ارزها کلاهبرداری شد؛ بنابراین، اگر می‌خواهید سرمایه خود را از دام افراد سودجو در امان نگه دارید، هیچ راهی ندارید به جز آنکه دانش و آگاهی خود را درباره بازار مالی‌ای که در آن فعالیت می‌کند، ارتقا دهید.