سهام عدالت چیست و چقدر است؟

بر اساس آماری که در سال ۱۳۹۹ منتشر شد، بیش از ۴۹ میلیون نفر در کشور مشمول دریافت سهام عدالت اعلام شدند؛ این یعنی بیش از نیمی از جمعیت کشور با این سهام سروکار دارند. نحوه تخصیص، واریز سود، ماهیت پرتفوی سهام و شیوه آزادسازی، از جمله موضوعاتی است که برای صاحبان این سهام پرسش‌های زیادی ایجاد کرده است. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم در قالب مطلبی جامع به این پرسش پاسخ دهیم که سهام عدالت چیست و چه کسانی مشمول دریافت آن هستند. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

سهام عدالت چیست؟

سهام عدالت سبدی از سهام ۴۹ شرکت دولتی است که در حوزه‌های مختلف نفت و گاز، نیروگاه، صنایع فولادی و… فعالیت می‌کنند. ازجمله شرکت‌های بورسی سهام عدالت می‌توان به آلومینیوم ایران، ایران خودرو، بانک تجارت، بانک صادرات، بانک ملت، پارس سوییچ،‌ پالایش نفت بندر عباس، پالایش نفت تهران، پالایش نفت شیراز، پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت تبریز، پست بانک، چادرملو، فولاد خوزستان و سیمان داراب اشاره کرد. همچنین، سیزده شرکت غیربورسی نیز در پرتفوی سهام عدالت حضور دارند که از آن جمله می‌توان به پتروشیمی ارومیه، دخانیات ایران، مگاموتور، شهر صنعتی البرز و پتروشیمی فجر اشاره کرد.

فلسفه شکل‌گیری سهام عدالت، اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی برای کاهش تصدی‌گری دولت در بنگاه‌های اقتصادی است. وجه دیگر توزیع سهام عدالت، توزیع ثروت بین اقشار کمتربرخوردار در کشور است. هرچند مالکیت سهام عدالت ۴۹ بنگاه اقتصادی به بیش از ۴۹ میلیون نفر در کشور واگذار شده است، مدیریت این شرکت‌ها هنوز دولتی است.

اینکه سهام عدالت در دستیابی به اهداف خود چقدر موفق بوده است، به بحث جداگانه‌ای نیاز دارد که در حوصله این مطلب نمی‌گنجد؛ اما آنچه امروز با آن مواجه هستیم، بیش از ۴۹ میلیون نفر سهام‌دار عدالت است که به روش‌های مختلف مستقیم و غیرمستقیم مالکیت شرکت‌های اقتصادی مهمی در کشور را در اختیار دارند. سال‌هاست از تخصیص این سبد سهام به مردم می‌گذرد؛ اما تا سال ۱۳۹۹، امکان فروش سهام برای صاحبان آن‌ها وجود نداشت. دولت در سال ۱۳۹۹ فروش سهام عدالت را برای صاحبان آن آزاد کرد که در ادامه، بیشتر درباره این موضوع بحث خواهیم کرد.

نکته مهم دیگر، ارزش پرتفوی سهام عدالت است؛ از این نظر، دارندگان سبد سهام عدالت به دو گروه تقسیم می‌شوند:

• سهام عدالت پانصد هزار تومانی
• سهام عدالت یک میلیون تومانی

البته این قیمت‌ها مربوط به زمان تخصیص سهام به صاحبان آن‌هاست. طبیعی است ارزش هریک از این سبدها به‌مرور زمان تغییر کرده است؛ اما اسامی مذکور بین سهام‌داران رایج شده است؛ حتی در خبرها نیز از همین عنوان‌ها استفاده می‌کنند.

چه کسانی مشمول سهام عدالت هستند؟

بسیاری از افراد نمی‌دانند مشمول دریافت سهام هدالت هستند یا نه. برای این منظور، سامانه اختصاصی در نظر گرفته شده است. برای ورود به سامانه سهام عدالت، باید نشانی اینترنتی samanese.ir را جست‌وجو کنید. در این سامانه با وارد کردن کد ملی، مشخص می‌شود سهام عدالت به شما اختصاص داده شده است یا خیر. اگر با پیغام «این شماره ملی در سامانه ثبت نشده است» مواجه شدید، به معنی آن است که مشمول این سهام نیستید.

هرچند در سال‌های اخیر، اخباری مبنی بر افزایش تعداد سهام‌داران عدالت مطرح شده است، تا امروز هیچ خبر رسمی‌ای درباره این موضوع منتشر نشده است. تا سال ۱۳۹۹، سهام عدالت طی نوزده مرحله به گروه‌های مختلفی از مردم، ازجمله افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی، روستاییان، عشایر، کارگران فصلی و بازنشستگان تأمین اجتماعی تخصیص داده شده است. در حال حاضر، برنامه‌ای برای تخصیص سهام عدالت به گروه‌های دیگری از مردم وجود ندارد.

واریز سود سهام عدالت

پس از برگزاری مجامع شرکت‌هایی که در سبد سهام عدالت قرار دارند، میزان سود و زیان حاصل به‌ازای هر سهم محاسبه می‌شود. پس از تجمیع سودهای حاصل از برگزاری مجامع تمام شرکت‌ها، سود حاصل برای هر فرد به حساب بانکی او واریز می‌شود. برای این منظور، لازم است صاحبان سهام عدالت با مراجعه به سایت samanese.ir، شماره شبای یکی از حساب‌های بانکی‌شان را وارد کنند. به این ترتیب، در موعد مقرر، سود به حساب آن‌ها واریز خواهد شد.

روش‌های آزادسازی سهام عدالت

همان‌طور که اشاره کردیم، دولت در سال ۱۳۹۹، مجوز آزادسازی سهام عدالت را به‌صورت قانونی صادر کرد. دو روش اصلی برای آزادسازی سهام وجود دارد که عبارت‌اند از:

۱. روش غیرمستقیم

در روش غیرمستقیم، مالکیت سهام در اختیار فرد باقی می‌ماند؛ اما مدیریت سبد سهام عدالت را به شرکت‌های استانی منتقل می‌کند که دولت برای این منظور تشکیل داده است؛ بنابراین، دیگر امکان فروش دارایی‌های سبد سهام برای صاحبان آن‌ها وجود ندارد. تضمینی برای تخصیص سود به سهام‌داران در این روش وجود ندارد و باید ریسک سود و زیان احتمالی را بپذیرید؛ اما به تجربه ثابت شده است در سال‌های اخیر، کسانی که این روش را انتخاب کرده‌اند، متضرر نخواهند شد. معمولاً پس از برگزاری مجامع شرکت‌ها، در دوره‌های زمانی مشخصی سود سهام عدالت محاسبه می‌شود و در اختیار صاحبان آن‌ها قرار می‌گیرد.

ناگفته نماند که یک راه برای فروش سهام در روش غیرمستقیم وجود دارد. هر فردی که روش غیرمستقیم را انتخاب می‌کند، سهام شرکت سرمایه‌گذاری استانی را دریافت خواهد کرد؛ بنابراین، اگر تصمیم بگیرید دارایی خود را نقد کنید، باید این سهام را به فروش برساند.

۲. روش مستقیم

در روش مستقیم، افراد علاوه بر مالکیت سهام، مدیریت آن را نیز در اختیار می‌گیرند. در واقع، فرد اجازه فروش سهام خود را در بورس خواهد داشت. البته سیزده شرکت جزو پرتفوی سهام عدالت، هنوز بورسی نشده‌اند. برای افرادی که روش مستقیم را انتخاب می‌کنند، معادل ارزش سهم آن‌ها از سهام این سیزده شرکت محاسبه می‌شود و از سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به آن‌ها تخصیص می‌یابد. کسانی که این روش را انتخاب می‌کنند، مسئولیت کامل سبد سهام خود را در اختیار خواهند گرفت.

در حالت کلی، نمی‌توان بین دو روش مستقیم و غیرمستقیم ارزش‌گذاری کرد؛ اما اگر دانش بورسی کافی ندارید، توصیه می‌کنیم از روش غیرمستقیم استفاده کنید تا مدیریت سرمایه‌تان به بهترین شیوه صورت بگیرد.

تعیین تکلیف سهام عدالت متوفیان

مطابق قانون پس از فوت صاحبان سهام عدالت، مالکیت دارایی آن‌ها بین ورثه‌شان تقسیم می‌شود. برای این منظور، باید اقدامات لازم را برای دریافت گواهی فوت و انحصار وراثت انجام دهید. خوشبختانه، فرایند پیگیری واگذاری سهام عدالت متوفیان بین ورثه آن‌ها به صورت آنلاین انجام می‌شود. برای این منظور، باید به سایت رسمی شرکت سپرده‌گذاری بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید. با طی فرایند مربوطه و ارائه مدارک مورد نیاز، سهام عدالت متوفی بین ورثه تقسیم می‌شود و در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.

کلام پایانی

در این مطلب بررسی کردیم که سهام عدالت چیست و مقررات مربوط به نحوه تخصیص، واریز سود و آزادسازی آن را از نظر گذراندیم. شاید در وهله اول، موضوع تخصیص سهام برای بسیاری از افراد که سابقه فعالیت در بورس را ندارند، کمی ابهام‌برانگیز باشد. سعی کردیم در این مقاله تمام پرسش‌ها را به زبان ساده پاسخ دهیم. در پایان، لازم است تأکید کنیم که در حال حاضر، دولت هیچ برنامه‌ای برای تخصیص سهام عدالت به گروه‌های جدید اعلام نکرده است؛ بنابراین، تبلیغاتی که در این زمینه به دست شما می‌رسند، کاملاً جعلی‌اند. اگر پرسش یا ابهامی در این زمینه دارید، حتماً با ما در میان بگذارید. سعی می‌کنیم در کوتاه‌ترین زمان، پاسخ‌گوی سؤالات شما عزیزان باشیم.