گس (GAS) اتریوم چیست؟

گس اتریوم که با نام انگلیسی GAS شناخته می‌شود، یکی از مفاهیم مهم در این شبکه است که به تعرفه‌های تراکنش‌ها و معاملات اشاره دارد. در این مطلب ابتدا مفهوم گس را در بلاکچین اتریوم توضیح می‌دهیم. سپس به صورت دقیق سایر موضوعات در مورد مفهوم فوق مانند گس در اتریوم در جیب چه کسی می‌رود؟ خواهیم پرداخت.

گس اتریوم چیست؟

اجرا و پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند یا انجام کامل و بی قید و شرط یک معامله در بستر بلاکچین‌های مختلف، تعرفه یا هزینه خاصی دارد. در شبکه اتریوم به این کارمزد اصطلاحا گس GAS گفته می‌شود. کیفیت و اندازه این کارمزد در شبکه اتریوم بر اساس نوع قرارداد یا معامله و حجم آن تعیین می‌شود.

واحد گس، ارز اختصاصی بلاکچین اتریوم یعنی ETH است. معمولا بخش کوچکی (صدم یا دهمی از) یک اتریوم به عنوان گس یا سوخت بلاکچین تعیین می‌شود. هرچه معامله یا قرارداد بزرگتر باشد طبیعی است که تعرفه بیشتری خواهد داشت.

این مفهوم همچنین برای اختصاص‌دادن منابع به EVM یا همان ماشین مجازی اتریوم نیز استفاده می‌شود. در این فرآیند، برنامه‌های غیرمتمرکز یا Dappهای طراحی‌شده بر روی بستر اتریوم با استفاده از سوخت شبکه که همان GAS است، به صورت امن پیاده‌سازی و اجرا می‌شوند. قراردادهای هوشمند نیز نوعی از برنامه‌های غیرمتمرکز هستند.

یکی از عوامل تعیین قیمت دقیق کارمزد گس در بلاکچین Ethereum، وضعیت عرضه و تقاضا در میان ماینرها (استخراج‌کنندگان) شبکه اتریوم است. طبیعی است که اکثر ماینرها در نقش تأییدکننده تراکنش‌ها در شبکه به منظورکسب درآمد بیشتر، معاملاتی را انتخاب می‌کنند که کارمزد بیشتری دارند. بنابراین اگر تعداد تراکنش‌ها در شبکه افزایش پیدا کند و فشار بر روی اتریوم زیاد شود، گس اتریوم نیز به طبع آن افزایش پیدا می‌کند.

مقاله مرتبط: درباره استخراج اتریوم چه می دانید؟

از طرف دیگر، قدرت پردازش مورد نیاز برای تأیید تراکنش‌ها یا اجرای برنامه‌ها نیز مهم است. هرچه نیاز به پتانسیل و قدرت بالاتری برای پردازش معامله یا برنامه باشد، تعرفه شبکه نیز افزایش پیدا خواهد کرد. در اکثر معاملات، تعرفه گس در شبکه اتریوم در واحدهای کوچکی از رمزارز اتریوم در قالب gwei نمایش داده‌ می‌شود. هر gwei معادل ۰.۰۰۰۰۰۰۰۰۱ اتریوم است.

درک مفهوم گس GAS

این تعرفه برای اولین بار با هدف ایجاد یک لایه متمایز ارزش برای نمایش میزان مصرف و هزینه محاسبات در بلاکچین اتریوم ایجاد شد. لایه‌ای که بتواند ظرفیت مورد نیاز برای هر فعالیتی از جمله معامله یا قرارداد که در شبکه اجرا می‌شود را محاسبه کند.

در واقع با چنین ساختاری، یک ابزار واسط برای تمایز بین ارزش واقعی رمزارز اختصاصی شبکه یعنی ETH و هزینه استفاده از قدرت محاسباتی ماشین مجازی اتریوم به وجود آمد. پس اگر بخواهیم در یک دید کلی ماجرای گس در اتریوم را تعریف کنیم، عبارت چندجمله‌ای زیر نگاهی کلی اما صحیح به ما خواهد داد:

در شبکه اتریوم کاربران فعالیت‌های مختلفی انجام می‌دهند مثلا از برنامه‌ها و قراردادها استفاده می‌کنند یا معاملات و تراکنش‌های مد نظر خود را در بستر بلاکچین انجام می‌دهند. انجام و تأیید هرکدام از این فعالیت‌ها، نیازمند قدرت محاسباتی ماشین مجازی اتریوم است. حال کاربران برای استفاده از این قدرت بسته به نوع و حجم فعالیت خود، باید مبلغی بپردازند که به این مبلغ سوخت شبکه اتریوم یا گس گفته می‌شود. گس اتریوم در واقع جبرانی برای ظرفیت اشغال‌شده ماشین محاسباتی شبکه از سوی کاربران است.

گس لیمیت چیست؟ نحوه تبدیل گس به اتر ETH

در قسمتی از بندهای بالای مقاله اشاره کردیم که ماینرها معمولا برای کسب درآمد بیشتر سراغ پروژه‌هایی می‌روند که گس بالاتری دارند. حال سؤال اینجاست که آیا شبکه مقدار تعرفه را مشخص می‌کند یا کاربر نیز در تعیین تعرفه نقش دارد؟

در شبکه اتریوم، کاربران مستقیما در تعیین میزان تعرفه تراکنش و فعالیت‌های خود نقش دارند. یعنی هر کاربر می‌تواند برای هر فعالیت خود در شبکه، محدودیت خاصی ایجاد کند. عدد گس لیمیت در واقع بیانگر میزان حداکثر کارمزدی است که کاربر حاضر است برای پردازش فعالیت خود بپردازد.

برای درک بهتر مفهوم محدودیت گس اتریوم، بهتر است یک مثال بزنیم. فرض کنید قصد دارید با خودروی خود مسافتی به اندازه ۱۰۰ کیلومتر را طی کنید. برای طی چنین مسیری با توجه به مشخصات خودروی شما، فرضا ۱۰ لیتر سوخت لازم است. در این مثال، ۱۰۰ کیلومتر کاری است که باید انجام شود و ۱۰ لیتر سوخت هزینه‌ای است که باید برای انجام کار پرداخته شود.

در شبکه اتریوم نیز دقیقا همین ساختار حکم‌فرماست. فرض کنید کاربر قصد دارد یک معامله انجام دهد که ارزش آن ۱۰۰ ETH (رمزارز اختصاصی اتریوم) است. مثلا برای انجام چنین معامله‌ای، کارمزدی معادل ۰.۰۰۰۰۲ ETH باید پرداخت شود.

حال به کاربر این اختیار را داده شده است که برای کارمزد مشخص‌شده، محدودیتی به میزان دلخواهی که قصد پرداخت آن را دارد، تعیین کند. ممکن است یک کاربر ۶۰ درصد رقم کارمزد را برای پرداخت پیشنهاد کند. پس میزان پرداخت تعرفه‌های کاربران متفاوت است. بعضی گس‌ لیمیت‌های بالاتر و برخی پایین‌تری انتخاب می‌کنند.

حال ماینرها به عنوان مسئول تأیید نهایی و پردازش کلیه فعالیت‌های شبکه اتریوم، می‌توانند گس لیمیت‌ها (تعرفه مشخص‌شده ضرب در گس لیمیت هر کاربر) را مشاهده کنند. در صورتی که گس لیمیت پایین باشد، ماینرها می‌توانند چنین فعالیت‌هایی را پردازش نکنند! بنابراین طبیعی است که ماینرها ابتدا سراغ گس‌های بالاتر بروند و پردازش فعالیت‌های آن‌ها را در اولویت قرار ‌دهند.

توقف پردازش توسط ماینر همزمان با اتمام تعرفه گس اتریوم پرداختی!

عملیات مختلف بر روی بستر بلاکچین اتریوم، کارمزدهای متفاوتی بر اساس قدرتی که از شبکه می‌گیرند، خواهند داشت. فرض کنید پس از تعیین تعرفه مورد نظر توسط کاربر با استفاده از ساختار گس لیمیت، یک ماینر پردازش فعالیت شما را می‌پذیرد. او تا زمانی که تعرفه شما بر اساس کاری که انجام می‌دهد، به پایان نرسیده است، به پردازش ادامه می‌دهد. اما به محض اتمام کارمزد، فرایند پردازش متوقف می‌شود! بنابراین بهتر است حداکثر کارمزد را در نظر بگیرید.

از طرفی، اگر هر مقدار از کارمزد پرداختی کاربر تا بعد از اتمام پردازش باقی بماند، مستقیما به ژنراتور عملیات بازگشت داده می‌شود تا به کاربر پرداخت شود. یک مثال می‌زنیم تا فرآیند فوق بیشتر برای شما روشن شود.

فرض کنید شما قصد انجام یک تراکنش را دارید که تعرفه آن معادل ۶۰ GAS است. حال گس لیمیت پیشنهادی مد نظر شما، ۷۵ گس بوده است. در اینجا پس از اتمام کار، شما ۱۵ گس از ماینر طلبکار می‌شوید. اگر نرخ هر گس ۲۰ gwei باشد، مطابق عملیات زیر ۰.۰۰۰۰۰۰۳ ETH به شما بدهکار است.

GAS 15 * gwei 20 = 0.0000003 ETH

این رقم باید به شما به عنوان پردازنده سوخت شبکه اتریوم بازگردانده می‌شود.

گس لیمیت بالا یا پایین پیشنهاد بدهم؟ نتیجه هرکدام چیست؟

 به طور کلی اگر گس دقیقا پرداخت نشود، دو حالت ایجاد می‌شود:

GAS پرداختی کمتر از مقدار دقیق است

اگر کارمزد قبل از اتمام پردازش تمام شود، عملیات متوقف می‌شود و به حالت اولیه خود بازمی‌گردد. انگار هیچ اتفاقی رخ نداده است. اما شبکه باید هزینه محاسباتی مصرف‌شده و کار انجام‌شده ماینر را پرداخت کند و عملیات حتی در صورت عدم انجام به بلاکچین اضافه شود.

این فرآیند دقیقا مانند اتمام بنزین در جاده است. یعنی شما سوخت به اندازه کافی خریداری نکرده‌اید و در میانه راه متوقف شده‌اید. ولی هزینه مقدار سوختی که با آن در جاده حرکت کرده‌اید را قبلا به پمپ بنزین پرداخته‌اید!

گس اتریوم پرداختی بیشتر از مقدار دقیق است

همانطور که گفتیم در فضای تئوری و روی کاغذ، در چنین حالتی به سادگی مبلغ اضافی محاسبه می‌شود و به کاربر بازگردانده می‌شود. اما در حقیقت اینگونه نیست و ماینرها به وسیله گس لیمیت بلاک محدود می‌شوند. ماینرها تنها می‌توانند تراکنش‌های را پردازش کنند که مجموع آن‌ها کوچکتر یا مساوی با عدد گس لیمیت بلاک باشد!

اگر در یک بلاک، گس لیمیت فرضا ۶ میلیون GAS باشد. مجموع تراکنش‌های پردازشی آن‌ها نمی‌تواند از این رقم عبور کند. هر تراکنش نیز همانطور که گفتیم گس مشخصی دارد.

حال در چنین شرایطی، فرض کنید سه معامله را فرض کنید که پیش روی یک ماینر قرار گرفته است. در معامله اول گس لیمیت کاربر ۴۱ هزار است و همچنین در معاملات دوم و سوم به ترتیب ۳۱ هزار و ۲۷ هزار. این در حالی است که GAS واقعی هر سه تراکنش ۳۵ هزار است.

در چنین شرایطی اگر او معامله اول را برای GAS بیشتر انتخاب کند، باید باقیمانده ۶ هزار گس را بازگرداند. از طرفی گس ۴۱ هزار در بلاک برای او محاسبه می‌شود. اما در صورت انتخاب معاملات دوم و سوم، هیچ کارمزدی بازنمی‌گرداند و انتخاب عاقلانه‌تری داشته است. زیرا از مجموع دو تراکنش، ۶۲ هزار GAS کسب کرده است در حالیکه همین مجموع گس برای او در بلاک ثبت شده است.

بنابراین در انتخاب گس لیمیت هم باید دقت کرد. زیرا تعرفه‌های خیلی بالاتر از حد واقعی معمولا توسط ماینرها انتخاب نمی‌شوند. زیرا با پرکردن محدودیت گس لیمیت بلاک، امکان پردازش تراکنش‌های بیشتر و کسب درآمد بیشتر را از آن‌ها می‌گیرند. کارمزد پایین هم همانطور که گفتیم هیچ تأثیری برای کاربر ندارد. بهترین کار، پیشنهاد گس درصد کمی بالاتر از GAS واقعی است.

حرف آخر؛ شما مجبور به پرداخت گس اتریوم نیستید!

بسیاری از کاربران با هزینه گس مشکل دارند و آن را گران می‌دانند. شما مجبور به پیروی از این ساختار نیستید. می‌توانید برای پرداخت تعرفه از سایر ارزهای دیجیتال نیز استفاده کنید. بسیاری از کاربران امروزه به منظور کاهش کارمزد معاملات خود به سوی آلت‌کوین‌هایی مانند دش رفته‌اند.

اما دقت کنید که ساختار گس در شبکه اتریوم بسیار شفاف و البته در دسترس است که نیازی به پیش‌خرید هم ندارد. در صورتی که قصد پرداخت از طریق گس را هم داشتید، دقت کنید که گس لیمیت شما نباید خیلی پایین یا خیلی بالا باشد. درصد کمی بالاتر از گس واقعی را به ماینرها پیشنهاد کنید.