صرافی غیرمتمرکز چیست؟ مزایا و معایب صرافی DEX

صرافی‌ها بستر معاملات ارزهای دیجیتال را فراهم می‌کنند. تا چند سال قبل، فقط یک نوع صرافی در بازار رمز ارزها وجود داشت، اما چند سالی است که نوع جدیدی از صرافی‌ها به نام «صرافی غیرمتمرکز» ابداع شده‌ است. این صرافی‌ها بین فعالان بازار ارزهای دیجیتال به DEX مشهورند. در این مقاله، قصد داریم صرافی غیرمتمرکز را مفصل بررسی کنیم. نکات مهمی درباره این دسته از صرافی‌ها وجود دارد. برای آگاهی از این نکات، تا پایان با ما همراه باشید.

فلسفه شکل‌گیری صرافی غیرمتمرکز چیست؟

قبل از معرفی صرافی‌های غیرمتمرکز، بد نیست درباره فلسفه شکل‌گیری آن‌ها توضیح دهیم. ابداع صرافی‌های DEX رابطه تنگاتنگی با ماهیت فناوری بلاک‌چین دارد. بلاک‌چین پرچم غیرمتمرکزسازی در کارهای مختلف را به دست گرفته است. این در حالی است که تا چندی قبل، کاربران بازار ارزهای دیجیتال برای انجام معاملات مجبور بودند از صرافی‌های متمرکز استفاده کنند.

صرافی متمرکز واسطه‌ای برای مدیریت وجوه و پردازش معاملات در کار است. چنین پدیده‌ای با مفهوم تمرکززدایی که از ویژگی‌های اساسی فناوری بلاک‌چین به شمار می‌رود، در تضاد آشکار است؛ همین مسئله سبب شد گروهی از فعالان بازار، تصمیم بگیرند صرافی‌هایی راه‌اندازی کنند که در آن‌ها هیچ واسطه‌ای برای انجام معاملات در کار نباشد. از اینجا بود که صرافی‌های غیرمتمرکز به عرصه ارزهای دیجیتال وارد شدند.

صرافی غیرمتمرکز چیست؟

در این صرافی‌ها بازارهای معاملاتی همتابه‌همتا هستند؛ به این معنی که معامله‌گران در آن‌ها بدون نیاز به حضور واسطه، به‌صورت مستقیم با هم معامله می‌کنند. چارچوب مشخصی با عنوان توافق‌نامه‌های خودکار در این صرافی‌ها تعریف می‌شود. این توافق‌نامه‌های خودکار به‌نوعی قرارداد هوشمندند. تمام تراکنش‌ها در بستر صرافی DEX مبتنی بر توافق‌نامه خودکار بدون دخالت واسطه انجام می‌گیرد.

به این ترتیب، می‌توان ادعا کرد که صرافی‌های DEX با هدف حذف نهادهای ناظر و مرجع، برای انجام معاملات در بازار رمز ارزها ایجاد شده‌اند. علاوه بر آن، صرافی‌های غیرمتمرکز برای حراست از حریم خصوصی کاربران، گامی بلند و رو به جلو محسوب می‌شوند. هویت افراد در زمان استفاده از این صرافی‌ها محفوظ باقی می‌ماند.

چند نمونه از صرافی‌های غیرمتمرکز محبوب

نام صرافی	رابط کاربری	تنوع ارزهای دیجیتال	نقدینگی	کارمزد
یونی‌ سواپ	ساده	بالا	بالا	متغیر
پنکیک‌ سواپ	ساده	بالا	بالا	کم
سوشی‌ سواپ	ساده	بالا	بالا	متغیر

معاملات در صرافی غیرمتمرکز چگونه انجام می‌شوند؟

در بخش صرافی غیرمتمرکز چیست، اشاره کردیم که معاملات در آن‌ها به کمک قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند؛ به همین دلیل، این صرافی‌ها باید در بستر شبکه‌های بلاک‌چین راه‌اندازی شوند که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند. اصلی‌ترین شبکه بلاک‌چین میزبان صرافی‌های DEX، اتریوم است.

کاربران برای معامله در این صرافی‌ها به واریز وجه به حساب کاربری خود نیازی ندارند، بلکه به کمک قراردادهای هوشمند می‌توانند کیف پول دیجیتال خود را مستقیم به پلتفرم صرافی متصل کنند. در ادامه، ثبت سفارش در بازار انجام می‌شود. به‌محض انعقاد معامله، ارز دیجیتال از کیف پول فروشنده مستقیم به کیف پول خریدار منتقل می‌شود.

روش‌های مختلف تأمین نقدینگی در صرافی‌های DEX

در حال حاضر سه روش برای تأمین نقدینگی در صرافی‌های غیر متمرکز وجود دارد که عبارت‌اند از:

۱. بازارساز خودکار (AMM)

سیستم بازارساز خودکار (Automated Market Maker) با هدف حل مشکل نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز ایجاد شده است. ایده اصلی این صرافی‌ها بر اساس مقاله‌ای تخصصی که ویتالیک بوترین (خالق اتریوم) منتشر کرد، شکل گرفت. سیستم بازارساز خودکار به خدمات مبتنی بر بلاک‌چین متکی است. این خدمات را اوراکل‌های بلاک‌چین ارائه می‌دهند. در قالب آن‌ها، اطلاعاتی از پلتفرم‌های دیگر برای تعیین قیمت دارایی‌های معامله‌شده ارائه می‌شود.

به کمک سیستم بازارسازی خودکار، سفارش‌های خریدوفروش، مستقیم به هم متصل نمی‌شوند، بلکه نقدینگی لازم در استخرهای نقدینگی تأمین می‌شود. اجرای معاملات مبتنی بر دارایی‌های موجود در استخرهای نقدینگی صورت می‌گیرد. تأمین نقدینگی استخرها نیز بر عهده کاربران است؛ به این ترتیب، هر کاربر در ازای سپردن دارایی خود به استخر نقدینگی برای مدت زمان مشخصی، پاداش دریافت می‌کند.

اساس کار نیز به این صورت است که جفت ارزهای معاملاتی در استخر نقدینگی تعریف می‌شوند. در ادامه، تأمین‌کنندگان نقدینگی باید سپرده‌گذاری خود را در این جفت‌ارزهای معاملاتی انجام دهند. البته در سیستم بازارساز خودکار مشکل بزرگی وجود دارد: زمانی که نقدینگی کافی در استخرها هست، معاملات با لغزش ناچیزی انجام می‌شوند؛ اما در مواقع کمبود نقدینگی، معاملات با لغزش زیادی اجرا می‌شوند؛ به این معنی که خریدار مجبور می‌شود قیمت بیشتری از قیمت واقعی جفت ارز را بپردازد.

۲. دفتر سفارش (Order Book)

بحث صرافی غیرمتمرکز چیست را با معرفی یکی دیگر از انواع صرافی DEX پی می‌گیریم. در صرافی دفتر سفارش، تمام سوابق سفارش‌های باز خریدوفروش ارزهای دیجیتال برای برخی از جفت ارزهای معاملاتی جمع‌آوری می‌شوند. سفارش‌های خرید نشان می‌دهد که معامله‌گر مایل به خرید یا پیشنهاد برای یک دارایی با قیمتی خاص است؛ درحالی‌که سفارش‌های فروش نشان می‌دهد که معامله‌گر آماده است تا دارایی خود را در قیمت مشخصی بفروشد.

تمامی این داده‌ها در دفتر سفارش مبتنی بر بلاک‌چین ثبت و نگهداری می‌شوند. به کمک این سیستم، امکان اجرای معاملات اهرمی در صرافی‌های غیرمتمرکز مهیا می‌شود؛ هرچند که تجربه نشان داده صرافی دفتر سفارش، همواره دچار مشکل کمبود نقدینگی است.

۳. سیستم تجمیع کننده (DEX aggregators)

یکی دیگر از راه‌حل‌های مشکل نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز، تجمیع‌کنندگان DEX هستند. در پلتفرم‌های تجمیع‌کننده، نقدینگی از چندین صرافی غیرمتمرکز جمع‌آوری می‌شود. به این ترتیب، لغزش در سفارش‌های مختلف به حداقل مقدار ممکن می‌رسد. در نتیجه، کارمزد معاملات نیز بهینه می‌شود. زمان ثبت معاملات نیز کاهش می‌یابد.

مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز

• دسترسی به توکن‌های بیشتر: در صرافی‌های متمرکز قبل از قرار دادن یک توکن در فهرست معاملات، معمولاً بررسی‌های انجام می‌شود؛ به همین دلیل، تعداد توکن‌های در دسترس این صرافی‌ها کم است؛ درحالی‌که در صرافی‌های DEX تعداد زیادی توکن دسترسی وجود دارد؛ البته این ماجرا خطر کلاهبرداری‌ها را نیز تا حدودی افزایش می‌دهد.
• حفظ حریم خصوصی: در صرافی غیرمتمرکز هویت کاربران در جریان معاملات فاش نمی‌شود. کار کردن با این صرافی‌ها بدون نیاز به احراز هویت امکان‌پذیر است.
• ارتقای امنیت دارایی: اشاره کردیم که دارایی کاربران در صرافی غیرمتمرکز نگهداری نمی‌شود؛ بنابراین، تنها زمانی که کاربران قصد معامله کردن دارند، کیف پول خود را به صرافی متصل می‌کنند؛ به این ترتیب احتمال حمله هکری به صرافی‌های غیرمتمرکز کاهش پیدا می‌کند.
• کارمزد کم: درصورتی‌که نقدینگی لازم برای اجرای معاملات در صرافی غیرمتمرکز موجود باشد، کارمزد معاملات به‌طرز چشمگیری کمتر از صرافی‌های متمرکز خواهد بود.

معایب صرافی‌های غیرمتمرکز:

• پیچیدگی: استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز برای کاربران مبتدی ممکن است دشوارتر باشد.
• کارمزد: کارمزد معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز می‌تواند از صرافی‌های متمرکز بیشتر باشد.
• سرعت: سرعت معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز می‌تواند کندتر از صرافی‌های متمرکز باشد.

بخش بسیار بزرگی از معاملات بازار ارزهای دیجیتال در صرافی‌های متمرکز منعقد می‌شوند. واقعیت این است که صرافی‌های DEX هنوز در جلب اعتماد کاربران بازار رمز ارزها چندان موفق نبوده‌اند. صرافی‌های متمرکز زیرنظر نهادهای متمرکز فعالیت می‌کنند؛ حتی برخی از آن‌ها وجوه کاربران را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهند. این نکته کلیدی سبب می‌شود کاربران بازار رمز ارزها به صرافی‌های متمرکز بیشتر رغبت پیدا کنند.

در پی این مسئله، چالش بزرگی با عنوان نقدینگی در صرافی‌های DEX به وجود می‌آید. تعداد کم معامله‌گرانی که در صرافی‌های غیرمتمرکز دادوستد می‌کنند، سبب شده است تا خریدوفروش در این صرافی‌ها مانند رقبای متمرکزشان چندان راحت و سریع نباشد؛ البته، در این سال‌ها تلاش شده است تا با در نظر گرفتن تدابیری مانند مکانیزم بازارساز خودکار، تا حدودی مشکل نقدینگی در این صرافی‌ها کاهش پیدا کند.

کلام پایانی

در این مقاله صرافی غیرمتمرکز را بررسی کردیم. نکته مهمی وجود دارد که باید در پایان اشاره کنیم. کارشناسان بازار ارزهای دیجیتال توصیه می‌کنند کاربران مبتدی برای معاملات خود از صرافی‌های متمرکز استفاده کنند، زیرا استفاده از صرافی DEX به سطح دانش فنی خاصی نیاز دارد. علاوه بر آن، چالش نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز، شرایط را به سمتی پیش می‌برد که برای انجام معامله موفق با حداقل لغزش، باید تجربه زیادی داشت. این در حالی است که کاربران مبتدی ممکن است در این مسیر مرتکب اشتباهات زیادی شوند؛ بنابراین، قبل از کار کردن با صرافی‌های غیرمتمرکز حتماً دانش خود را در این زمینه ارتقا دهید.