«اندازه نگه دار که اندازه نکوست»؛ تمام معامله‌گران بازارهای مالی باید این جمله طلایی حضرت سعدی در گلستان را قاب کنند و در مقابل دیدگان خود قرار دهند. اگر هر معامله‌گری بداند در چه زمانی باید از معاملات خارج شود، بسیاری از گرفتاری‌های مرسوم در بازارهای مالی برطرف می‌شود. به این دلیل است که آموزش نحوه محاسبه حد سود و ضرر در معاملات فارکس، ارزهای دیجیتال، بورس و … اهمیت پیدا می‌کند. در این مطلب قصد داریم به سؤال مهمی پاسخ دهیم: چگونه حد سود و ضرر را فعال کنیم؟ در ادامه، با کلینیک سرمایه همراه باشید تا آموزش تعیین حد سود و ضرر را به صورت گام‌به‌گام پیش ببریم.

آنچه در این مقاله می‌خوانید...

حد سود چیست؟‌ (Take Profit)

حد سود چیست

قبل از پرداختن به نحوه محاسبه حد سود و ضرر، لازم است تعریف این دو مفهوم را مرور کنیم. فرض کنید روی قیمت بیست هزار دلار یک بیت کوین می‌خرید. پس از خرید شما قیمت بیت کوین افزایش پیدا می‌کند. سؤال اساسی این است که تا چه زمانی قصد دارید بیت کوین را نگه دارید؟ حتی اگر با پرقدرت‌ترین روند صعودی بیت کوین نیز سروکار داشته باشید، بالاخره جایی این روند به پایان می‌رسد. اساساً در بازارهای مالی نه روندهای صعودی پایدارند و نه دوره‌های نزولی پایدار می‌مانند؛ بنابراین، باید تصمیم بگیرید که در چه محدوده قیمتی برای فروش بیت کوین اقدام کنید.

اینجا مفهومی به نام حد سود موضوعیت پیدا می‌کند. باید در زمان ورود به معامله حد سود خود را مشخص کنید؛ به این معنی که تعیین کنید در ازای چه میزان سود، دارایی خود را می‌فروشید. حد سود (Take Profit) معمولاً به صورت درصد مشخص می‌شود. مثال خرید بیت کوین را در نظر بگیرید. اگر حد سود را بر فرض، ۱۰ درصد در نظر بگیرید، باید روی قیمت ۲۲ هزار دلار، سفارش فروش بیتکوین را در صرافی ارز دیجیتال ثبت کنید.

حد ضرر چیست؟ (Stop Loss)

حد ضرر چیست

در ادامه آموزش تعیین حد سود و ضرر، باید مفهوم حد ضرر را بررسی کنیم. اوضاع در بازارهای مالی همیشه بر وفق مراد ما پیش نمی‌رود. گاهی اوقات پیش‌بینی‌های معامله‌گران اشتباه از آب درمی‌آید و قیمت دارایی‌ها برخلاف پیش‌بینی‌ها حرکت می‌کند؛ درنتیجه، وارد ضرر می‌شوند. سؤالی که مطرح می‌شود این است که چه میزان ضرر در معامله قابل قبول است. اینجا پای مفهومی به نام حد ضرر به میان می‌آید.

با تعیین حد ضرر در زمان ورود به معامله، مشخص می‌شود که در صورت حرکت قیمت دارایی در خلاف جهت پیش‌بینی‌شده، چه زمانی و روی چه قیمتی باید برای فروش آن اقدام کرد. حد ضرر (Stop Loss) کمک می‌کند از ضررهای هنگفت در بازارهای مالی جلوگیری شود. تریدرهای حرفه‌ای هیچ معامله‌ای را بدون تعیین حد ضرر باز نمی‌کنند. حد ضرر نیز به صورت درصد تعیین می‌شود. بار دیگر مثال بیت کوین را در نظر بگیرید. اگر حد ضرر را ۱۰ درصد تعیین کنید، وقتی قیمت آن به ۱۸ هزار دلار رسید، باید سفارش فروش را در صرافی ثبت کنید.

اهمیت تعیین حد سود و ضرر در معاملات

مهم‌ترین اصل مدیریت سرمایه در بازارهای مالی، آشنایی با نحوه محاسبه حد سود و ضرر است. بسیاری از معامله‌گران تازه‌کار نمی‌دانند چگونه باید پرتفوی معاملاتی خود را مدیریت کنند. تعیین هدف، اصل کلیدی مدیریت ریسک در سرمایه‌گذاری است. قطعاً بدون تعیین حد سود و حد ضرر نمی‌توانید درباره زمان فروش دارایی‌های خود تصمیم درستی بگیرد؛ درنتیجه، میزان سود و زیان شما در معاملات به‌هیچ‌وجه قابل کنترل نخواهد بود. اساساً هر استراتژی معاملاتی بدون تعیین حد ضرر و سود ناقص خواهد بود؛ بنابراین، قبل از ورود به دنیای معامله‌گری حتماً برای آموزش تعیین حد سود و ضرر وقت بگذارید.

نحوه محاسبه حد سود و ضرر در معاملات

نوبت به بررسی نحوه محاسبه حد سود و ضرر در معاملات می‌رسد. ممکن است این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چگونه حد سود و ضرر را تعیین کنیم. در ابتدا لازم است اشاره کنیم که هیچ پاسخ ثابت و مشخصی برای این سؤال وجود ندارد. معامله‌گران مختلف با توجه به استراتژی‌های گوناگون و همچنین میزان ریسک‌پذیری‌شان، حد سود و حد ضرر معاملات خود را به شیوه‌های مختلف مشخص می‌کنند. در زمینه آموزش تعیین حد سود و ضرر، معمولاً ترفندهای کاربردی موجود بررسی می‌شوند. در اینجا تعدادی از مهم‌ترین نکاتی را که برای تعیین حد ضرر و سود در معاملات باید در نظر بگیرید، ذکر می‌کنیم.

۱. حد سود و ضرر ثابت یا شناور؟

اولین نکته‌ای که در تعیین حد سود و ضرر باید در نظر داشته باشید، این است که دو استراتژی کلی وجود دارد:

  • تعیین حد ضرر و سود ثابت
  • تعیین حد سود و ضرر شناور

در حالت نخست، معامله‌گر مبنای ثابتی را برای فروش دارایی در نظر می‌گیرد. معمولاً معامله‌گر درصدی از افزایش یا کاهش قیمت خرید را به‌عنوان حد سود و حد ضرر مدنظر قرار می‌دهد. مقدار دقیق حد سود و حد ضرر به استراتژی معاملاتی و ریسک‌پذیری افراد بستگی دارد؛ اما به تریدرهای تازه‌کار توصیه می‌شود حد ضرر حداکثر ۱۰ درصد را انتخاب کنند.

تریدرهای حرفه‌ای معمولاً به سراغ محاسبه حد سود و ضرر شناور می‌روند. مثال بیت کوین را در نظر بگیرید. فرض کنید در زمان خرید حد ضرر را ۱۸ هزار دلار در نظر بگیریم. پس از مدتی قیمت بیت کوین افزایش پیدا می‌کند و به ۲۳ هزار دلار می‌رسد. اگر قصد فروش بیت کوین را ندارید، باید حد ضرر تعیین‌شده را بازنگری کنید. بر این اساس، باید حد ضرر را مقداری افزایش دهید. مثلاً می‌توان محدوده ۲۲ هزار دلار را برای حد ضرر جدید در نظر گرفت.

همچنین می‌توانید استراتژی خرید و فروش پلکانی را در تعیین حد ضرر خود لحاظ کنید. برای مثال، به جای تعیین یک حد ضرر یا سود، چند مورد را برای معامله خود در نظر بگیرید. در این حالت با فعال شدن هریک از محدوده‌های حد ضرر یا سود، مقدار مشخصی از دارایی را برای فروش می‌گذارید. این روش با هدف استفاده حداکثری از فرصت‌های معاملاتی در بازار به کار گرفته می‌شود. البته برای پیاده‌سازی آن به مهارت و پلتفرم‌های معاملاتی پیشرفته نیاز است.

۲. نسبت ریسک به ریوارد در تعیین حد سود و ضرر

برای محاسبه حد سود و ضرر در معاملات باید نسبت ریسک به ریوارد (Risk / Reward) را در نظر بگیرید. اما منظور از نسبت ریسک به ریوارد چیست؟ بار دیگر به سراغ مثال بیت کوین می‌رویم. ما بیت کوین را در قیمت ۲۰ هزار دلار می‌خریم. بر مبنای تحلیلی که انجام می‌دهیم، یک حد سود روی ۲۳ هزار دلار و یک حد ضرر روی ۱۹ هزار دلار در نظر می‌گیریم. قبل از نهایی کردن این دو عدد، باید نسبت ریسک به ریوارد را محاسبه کنیم. برای این منظور مراحل زیر را طی کنید:

  • اختلاف حد سود و قیمت خرید را محاسبه کنید؛ عدد حاصل به‌عنوان ریوارد شناخته می‌شود.
  • اختلاف قیمت خرید و حد ضرر را محاسبه کنید؛ عدد حاصل به‌عنوان ریسک شناخته می‌شود.
  • ریسک را به ریوارد تقسیم کنید.

با طی کردن مراحل یادشده، می‌توان نسبت ریسک به ریوارد را محاسبه کرد. در مثال مذکور، نسبت ریسک به ریوارد برابر ۱ به ۳ می‌شود. به همین دلیل می‌توان گفت که حد سود و حد ضرر به‌گونه انتخاب شده تا معامله با ریسک بالایی همراه نشود.

۳. محاسبه حد سود و ضرر به کمک خطوط حمایت و مقاومت

پُربیراه نیست اگر بگوییم محاسبه حد سود و ضرر بدون در نظر گرفتن خط حمایت و مقاومت اشتباه است. در جریان تحلیل تکنیکال نمودار قیمت یک دارایی، در تایم فریم مشخص، خطوط حمایت و مقاومت معتبری برای آن شناسایی می‌شود. در زمان تعیین حد سود و ضرر، حتماً باید محل دقیق خطوط حمایت و مقاومت اصلی را مدنظر قرار دهید. حد ضرر باید همواره مقداری کمتر از خط حمایت معتبر باشد.

بار دیگر مثال بیت کوین را در نظر بگیرید. فرض کنید بیت کوین حمایت معتبری در محدوده ۱۸ هزار دلار داشته باشد؛ در این صورت باید استاپ لاس را مقداری کمتر از محدوده ۱۸ هزار دلار تعیین کنید. احتمالاً می‌پرسید دلیل این پیشنهاد چیست؟ برای پاسخ به این پرسش، باید نگاهی به مفهوم خط حمایت بیندازیم. خط حمایت محدوده قیمتی را نشان می‌دهد که بنا بر تجربه با رسیدن قیمت دارایی به آن، شاهد بازگشت آن به سمت بالا هستیم.

بنابراین، باید حد ضرر را کمی پایین‌ترین از خط حمایت تعیین کنید. به این ترتیب، اگر دارایی پس از لمس خط حمایت بار دیگر به مسیر صعودی بازگشت، برای فروش آن اقدام نمی‌کنید؛ اما اگر خط حمایت شکسته شد، فرصت کافی برای فروش دارایی را در اختیار خواهید داشت. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می‌کنیم مقاله آموزش حمایت و مقاومت در تحلیل تکنیکال را مطالعه کنید.

۴. استفاده از اندیکاتور تعیین حد سود و ضرر

اندیکاتورها یکی دیگر از ابزارهای کاربردی در محاسبه حد سود و ضرر به حساب می‌آیند. به کمک اندیکاتورها می‌توان سیگنال‌هایی دریافت کرد که مبنای تصمیم‌گیری برای خرید و فروش دارایی‌ها قرار می‌گیرند. اگر با اندیکاتورها آشنایی کافی ندارید، مقاله اندیکاتور چیست را مطالعه کنید.

بهترین اندیکاتور تعیین حد سود و ضرر، اندیکاتور ATR است. به کمک این اندیکاتور می‌توان میزان نوسانات قیمت در بازار را ارزیابی کرد. این اندیکاتور در بازارهای پُرنوسان مانند ارزهای دیجیتال کاربرد ویژه‌ای دارد. شاخص ATR در بازارهای پُرنوسان، اعداد بزرگ و در بازارهای با نوسان کم، اعداد کوچک را نشان می‌دهد. بر همین اساس، وقتی اندیکاتور ATR اعداد کوچک را نشان می‌دهد معمولاً باید حد ضرر را در قیمت‌های نزدیک به قیمت خرید تعیین کرد؛ اما وقتی اندیکاتور ATR اعداد بزرگی را نشان می‌دهد، بیانگر وضعیت پُرنوسان در بازار است و به همین دلیل، باید حد ضرر با فاصله بیشتری نسبت به قیمت خرید تعیین شود.

۵. به‌کارگیری الگوهای قیمت برای محاسبه حد ضرر و سود

الگوهای قیمت در تحلیل تکنیکال جایگاه ویژه‌ای برای محاسبه حد سود و ضرر دارند. به زبان ساده، الگوی قیمت نوعی الگوی تکرارشونده روی نمودار قیمت دارایی‌ها در تایم فریم‌های خاص است. درصورتی‌که تشکیل الگوی قیمت را روی نمودار تشخیص دهید، می‌توانید حرکت قیمت آن را با دقت قابل قبولی پیش‌بینی کنید؛ این پیش‌بینی‌ به پشتوانه تجربه حاصل می‌شود. از مهم‌ترین الگوهای قیمت در تحلیل تکنیکال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

برای درک اهمیت استفاده از الگوهای قیمت در تعیین حد سود و حد ضرر، مثالی را با هم مرور می‌کنیم. الگوی سروشانه را در نظر بگیرید. این الگو از کنار هم قرار گرفتن سه قله یا دره قیمتی تشکیل می‌شود. در اینجا، روی الگوی سر و شانه معکوس تمرکز می‌کنیم که از کنار هم قرار گرفتن سه کف قیمت تشکیل می‌شود. کف قیمت وسط از دوتای دیگر پایین‌تر شکل می‌گیرد. ایجاد چنین الگویی در نمودار قیمت، نشان‌دهنده پایان روند نزولی و شکل‌گیری روند صعودی در قیمت دارایی است.

در این حالت، باید فاصله بین بالاترین و پایین‌ترین نقطه تشکیل‌دهنده الگوی سر و شانه معکوس را اندازه‌گیری کنید. فرض کنید اندازه به‌دست‌آمده برابر A باشد. به تجربه ثابت شده است پس از شکل‌گیری الگوی سر و شانه، قیمت دارایی در مسیر صعودی از پایین‌ترین کف قیمت حداقل به اندازه دو برابر A افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین، می‌توانید از این شاخص برای تعیین حد سود در معامله خود استفاده کنید. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر مقاله الگوی سر و شانه را مطالعه کنید.

سؤالات متداول

۱. استاپ لاس یعنی چه؟

استاپ لاس به معنی حد ضرر است که با تعیین آن، حداکثر میزان ضرر در معامله قبل از خارج شدن از آن مشخص می‌شود.

۲. بهترین اندیکاتور تعیین حد سود و ضرر چیست؟

اندیکاتور ATR بهترین اندیکاتور تعیین حد سود و ضرر است؛ به‌ویژه در بازارهای پُرنوسان مانند ارزهای دیجیتال.

۳. چگونه حد سود و ضرر را فعال کنیم؟

معمولاً در زمان ثبت سفارش می‌توانید حد سود و حد ضرر خود را در پلتفرم‌های معاملاتی مشخص کنید. در متن مقاله به‌طور کامل درباره نحوه تعیین حد سود و ضرر در معاملات بازارهای مالی مختلف توضیح دادیم.

کلام پایانی

در این مطلب نحوه محاسبه حد سود و ضرر در معاملات را بررسی کردیم. شما برای تعیین حد ضرر و سود معاملات خود از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟ فرقی نمی‌کند در کدام بازار مالی فعالیت می‌کنید، تعیین حد سود و ضرر ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای موفقیت شما به حساب می‌آید. سعی کنید با تمرین کردن مهارت خود را در این زمینه تقویت کنید. اگر تازه‌کار هستید، حتماً از حد ضرر و سود با درصد‌های کم برای معاملات خود استفاده کنید تا ریسک سرمایه‌گذاری به حداقل برسد. بار دیگر در پایان مطلب توجه شما را به این جمله حکیمانه حضرت سعدی جلب می‌کنیم: «اندازه نگه دار که اندازه نکوست»