قرارداد هوشمند چیست | با انواع و کاربردهای این قراردادها آشنا شوید

قرارداد هوشمند چیست؟ نوعی قرارداد خود اجراگر یا اتوماتیک است که بر اساس شرایط توافق بین خریدار و فروشنده مستقیما تبدیل به خطوط کدنویسی می‌شود. سپس این کدها روی یک شبکه غیرمتمرکز بلاک‌چین قرار داده می‌شود. این قرارداد به صورت اتوماتیک، شرایط اجرای مفاد مندرج در خود را کنترل می‌کند و تراکنش‌های آن قابل پیگیری و غیر قابل بازگشت می‌شوند. قراردادهای هوشمند به افرادی که یکدیگر را نمی‌شناسند اجازه می‌دهد توافق‌هایی بدون نیاز به اعتماد انجام دهند و نیازی به اتکا به یک مرجع یا منبع الزام‌آور برای اجرای توافق (مثل دادگاه) نخواهند داشت. این قراردادها به لطف گسترش تکنولوژی بلاک‌چین امکان‌پذیر شده است. در ادامه این مطلب سعی می‌کنیم به زبانی ساده مفهوم این نوع از قرارداد، انواع و زمینه‌های کاربرد آن را معرفی کنیم.

تاریخچه و مفاهیم مرتبط با قرارداد هوشمند

قرارداد هوشمند برای اولین بار در سال 1994 توسط نیک سابو (Nick Szabo) مطرح شد. نیک سابو یک دانشمند علوم کامپیوتری امریکایی است که در سال 1998، درست 10 سال قبل از بیت کوین، یک ارز مجازی با عنوان «بیت گلد» اختراع کرد. آقای سابو در حدی در علم ارزهای دیجیتال و رمزنگاری اهمیت دارد که بسیاری این شایعه را دامن می‌زنند که او ساتوشی ناکاموتو واقعی، یعنی مخترع بیت کوین است، که خود او البته این موضوع را انکار می‌کند.

بیشتر بخوانید: خالق بیت کوین، ساتوشی ناکاموتو

به هر ترتیب، نکته جالب در مورد طرح مفهومی سال 1994 سابو این که از همان زمان ایده «بی نیاز شدن از یک شخص ثالث یا اقتدار بیرونی» به عنوان دلیل و ضرورت ایجاد این نوع قرارداد در نظر گرفته شده است. اصول و حتی چارچوب فنی اجرای این نوع قراردادها نیز از همان زمان کم و بیش پیش‌بینی شده بود، با این حال نبودن بلاک‌چین، دلیل اصلی عدم امکان وجود این قراردادها می‌شد. این کمبود با اختراع بیت کوین در سال 2009 بر طرف شد، و افتتاح اتریوم در سال 2015، آن را در دسترس بیشتر مردم دنیا قرار داد.

نقش بلاک‌چین در قرارداد هوشمند

برای درک درست این نوع قراردادها، لازم است با بستر اجرایی شدن آنها، یعنی بلاک‌چین تا حدی آشنا باشیم. بلاک‌چین در یک تعریف خیلی کلی، یک پایگاه داده توزیع یافته و غیرمتمرکز است. این پایگاه داده روی مجموعه‌ای از کامپیوترها که شبکه آن را تشکیل می‌دهند اجرا می‌شود. تمام این کامپیوترها، که به آنها نود یا گره (node) شبکه گفته می‌شود، نسخه‌ای از تمام اطلاعات پایگاه داده را در اختیار دارند. این موضوع باعث می‌شود بلاک‌چین فضای دیجیتالی در نظر گرفته شود که امکان تقلب یا دستکاری در آن به حداقل می‌رسد. زیرا هر نوع تغییری در اطلاعات بدون آگاه شدن کاربران دیگری که در شبکه وجود دارند غیر ممکن است.

به این ترتیب، بلاک‌چین نوعی تکنولوژی توزیع یافته است که می‌تواند جایگزین شخص ثالث مثل دادگاه، قاضی، دفتر اسناد رسمی و … شود که در زمان اجرای قراردادهای خود به آنها اعتماد و اتکا می‌کنیم.

این تکنولوژی به ما اجازه می‌دهد به سادگی پرداخت‌هایی مثل خرید یا اجاره محصولات دنیای واقعی را با استفاده از قرارداد هوشمند، که کدهایی هستند که روی بلاک‌چین قرار می‌گیرند و روی شرایط تراکنش نظارت می‌کنند، انجام دهیم.

بلاک‌چین به خودی خود به عنوان تکنولوژی پایه‌ای در بیت کوین مورد استفاده قرار گرفت. اما با داغ شدن مباحث مرتبط با ارزهای دیجیتال، معلوم شد کاربردهای بسیار بیشتری می‌تواند داشته باشد. اتریوم در سال 2015 اولین پلتفرمی بود که برای ارائه خدمات بلاک‌چین به کاربران ایجاد شد. این پلتفرم یک زبان به نسبت ساده و آشنا برای برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند عرضه کرد که با نام سالیدیتی (Solidity) شناخته می‌شود و ساختاری شبیه جاوا اسکریپت دارد. این در حالی است که برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند برای بلاک‌چین بیت کوین، به تسلط روی زبان مینی‌اسکریپت نیاز دارد که از نظر فنی به مراتب دشوارتر است.

مزایای قرارداد هوشمند

در بیشتر خریدها و پرداخت‌های روزمره عنصر اعتماد نقشی کلیدی ایفا می‌کند. وقتی از یخچال سوپر مارکت محصولی را برای خرید بر می‌داریم، فروشنده به ما اعتماد می‌کند. به همین ترتیب، وقتی که هزینه محصولات را می‌پردازیم، به فروشنده اعتماد می‌کنیم. این اعتماد تا حد زیادی ریشه در شفافیت ساز و کارها دارد. این شفافیت، در مورد بسیاری از ساز و کارهای جدید از جمله فروشگاه‌های اینترنتی، وبسایت‌های بازی و سرگرمی، سامانه‌های انتخاباتی و مواردی مانند این بسیار کمتر از ساز و کارهای شناخته شده و قدیمی است.

قرارداد هوشمند راه بسیار ایمن و شفافی برای این نوع از ساز و کارهای جدید عرضه می‌کند. در مجموع تکنولوژی بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند مجموعه‌ای از مزایا در اختیار کاربران قرار می‌دهند که در ادامه معرفی می‌شوند.

شفافیت

شرایط و مفاد قرارداد در این قراردادها برای هر دو طرف بسیار شفاف هستند. علاوه بر این، از آنجا که اجرای قرارداد هوشمند مستلزم وارد کردن برخی موارد خاص می‌شود، کاربران به صورت مستقیم مواردی که روی آنها یا طرف دیگر می‌توانند تاثیر بگذارند را تائید می‌کنند.

بهره‌وری در زمان

قراردادهای هوشمند بلافاصله پس از راه‌اندازی به اجرا گذاشته می‌شوند. از آنجا که اجرای آنها توسط بلاک‌چین انجام می‌شود و بلاک‌چین محیطی دیجیتال محسوب می‌شود، این قراردادها نیازی به تائید و فعال‌سازی‌های بعدی ندارند. استفاده از آنها باعث می‌شود فعالیت‌های زمان‌بری مثل خرید و اجاره خانه، استخدام وکیل، بیمه و مانند این با سرعت زمانی بیشتری انجام شوند.

دقت

از آنجا که این پلتفرم‌ها خودشان هم در اصل فقط کدهای کامپیوتری هستند که در آنها همه چیز از پیش تعریف شده است، احتمال خطای انسانی در آنها اگر نه غیر ممکن، که به حداقل رسیده است. در نتیجه دقت بالا و کاملا فارغ از خطای انسانی بودن از جمله مزایای دیگر قراردادهای هوشمند محسوب می‌شود.

ایمنی

همان طور که پیشتر اشاره شد، از جمله مزایای بلاک‌چین می‌توان به ایمنی بسیار بالای آن اشاره کرد. این ایمنی به دلیل ساز و کار رمزنگاری مورد استفاده در بلاک‌چین ایجاد می‌شود و آن را می‌توان از جمله خصیصه‌های ذاتی بلاک‌چین در نظر گرفت. بلاک‌چین‌ها به نحوی طراحی می‌شوند که فقط دارنده و مالک داده امکان دسترسی به آن را داشته باشد.

این موضوع باعث می‌شود از قراردادهای هوشمند در مواردی که نیاز به ایمنی اطلاعات کاربران وجود داشته باشد استفاده شود. شرکت‌های بیمه، شرکت‌های خدمات حقوقی، دفاتر اجاره املاک و هتل و امثال این، از جمله اولین کسب و کارهایی هستند که به دنبال کاربردی ساختن بلاک‌چین در حیطه فعالیت خود هستند.

اعتماد

اصلی‌ترین و مهم‌ترین مزیت قرارداد هوشمند امکان انجام معامله بدون نیاز به اعتماد به طرف معامله است. این قراردادها هنگامی که به عنوان روش پرداخت مورد استفاده قرار می‌گیرند، شرایط معامله و مراحل آن را به عنوان شرایط قرارداد تعریف می‌کنند. برای مثال در یک قرارداد خرید خانه مواردی مثل بیعانه، نحوه پرداخت مبلغ، نحوه انتقال مدارک و اسناد مالکیت و همچنین زمان تخلیه خانه و تحویل آن به سادگی قابل تعریف هستند.

هنگامی که خریدار و فروشنده از این طریق معامله کنند، با انجام هر مرحله از معامله بخشی از تراکنش قرارداد اجرایی می‌شود. به همین ترتیب، وقتی شرایط اجرایی نشوند و یکی از طرفین تعهدات خود را انجام ندهد، ادامه تراکنش مطابق با شرایط قرارداد می‌تواند لغو شود.

به این ترتیب قرارداد هوشمند به ما امکان می‌دهد مراحل مختلف معاملات خود را تبدیل به کد کرده و آنها را در بستر بلاک‌چین اجرایی کنیم. برای این کار لازم است هزینه این معاملات در هنگام ایجاد قرارداد توسط خریدار وارد بلاک‌چین شود، تا در زمان انجام تعهدات فروشنده، از طرف خریدار به او پرداخت شود. این تعهدات می‌تواند شامل هر چیزی، از وارد کردن تصویر سند انتقال یافته یا اجاره نامه تا تحویل محصول جلوی درب منزل شود.

کاربرد قرارداد هوشمند

با توجه به ویژگی‌هایی که در بالا به عنوان مزایای این قراردادها معرفی شد، می‌توان حدس زد که این نوع قراردادها بیشتر در جاهایی که نیاز به شفافیت زیادی وجود دارد کاربرد داشته باشند. با توجه به ویژگی شفافیت کاملی که تکنولوژی بلاک‌چین عرضه می‌کند، این نوع قراردادها به ویژه در زمینه‌های زیر کاربرد دارند. در حال حاضر انواع مختلفی از پروژه‌ها در هر یک از این زمینه‌ها در حال توسعه است.

شرکت‌های بیمه

شرکت‌های بیمه از جمله موسساتی هستند که با دعوای حقوقی بیگانه نیستند. تکنولوژی بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند به آنها اجازه می‌دهند شرایط بیمه را به خوبی تبدیل به یک کد کامپیوتری کنند که در صورت اجرای مطابق قرارداد، اعتبار خواهد داشت. پروژه‌های زیادی برای استفاده از این قراردادها در صنعت بیمه وجود دارد.

برای مثال، در سال 2017 بعضی از شرکت‌های بیمه فرانسوی با استفاده از این قراردادها شرکت‌های هواپیمایی را ملزم به پرداخت خسارت به ازای تاخیر در پروازها به مسافران بیمه شده کردند. به کمک این قراردادها شرکت‌های بیمه می‌توانند خدمات شفاف‌تری عرضه کنند. علاوه بر این، از آنجا که تکنولوژی بلاک‌چین بسیار امن است، امکان سوء استفاده از این قراردادها به نسبت موارد تقلب معمول می‌تواند بسیار کم باشد.

سامانه‌های خدمات سلامت

یکی دیگر از حوزه‌هایی که با اطلاعات حساس کاربران سر و کار دارد سامانه‌های سلامتی است. این سامانه‌ها می‌توانند از قراردادهای هوشمند برای ثبت و انتقال ایمن اطلاعات کاربران استفاده کنند. پیش از این هم در زمینه خدمات پزشکی از این تکنولوژی استفاده شده است. از آنجا که اطلاعات سلامتی از اهمیت بالایی برخوردار هستند، در حال حاضر چندین پروژه برای کاربردی سازی بلاک‌چین در این صنعت وجود دارد.

هدف اصلی از این کار ایجاد پایگاه‌های داده‌ اطلاعات پزشکی به شکلی است که از هر نقطه از جهان قابل دسترسی باشند. به این ترتیب کاربر در هر جای جهان که نیاز به خدمات پزشکی داشته باشد، پرونده کامل پزشکی خود را در اختیار خواهد داشت.

انتخابات و حکومت

شاید جالب باشد بدانید که یکی از اصلی‌ترین موارد استفاده از شفافیت اطلاعات بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند، انتخابات باشد که همواره خطر دستکاری نتایج آن وجود دارد. از آنجا که امکان دستکاری کردن اطلاعات کاربران در بلاک‌چین وجود ندارد، گزینه‌ای بسیار عالی برای ایجاد شفافیت از طریق ساز و کارهای فنی محسوب می‌شود.

در حال حاضر پروژه‌هایی مثل فالومای‌وت (FollowMyVote) توسعه یافته‌اند که از این تکنولوژی برای محافظت آرا از تقلب استفاده می‌کند. روش کار آن هم خیلی ساده است: همین که رای داده شود، دیگر قابل تغییر نیست.

مدیریت کسب و کار

کسب و کارها به شکلی گسترده می‌توانند از مزایای قرارداد هوشمند استفاده کنند. آنها می‌توانند تمام فعالیت‌های خود را تبدیل به کدهای کامپیوتری کنند که اجرای آنها تحت نظر بلاک‌چین انجام می‌شود. از پرداخت هزینه مواد اولیه و فاکتورهای همیشگی کسب و کارهای مختلف گرفته تا محاسبه کارکرد پرسنل و و حتی نظارت روی محیط، همه مواردی هستند که قابل تبدیل شدن به کدهای کامپیوتری و اجرا در بلاک‌چین هستند. به این ترتیب می‌توان به نقش این قراردادها در مدیریت کسب و کارها در آینده نزدیک پی برد.

عرضه اولیه کوین

عرضه اولیه کوین به پروژه‌های قرارداد هوشمندی گفته می‌شود که برای انجام فعالیت‌های مرتبط با بلاک‌چین تامین مالی جمعی می‌کنند. بسیاری از برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) همراه با یک توکن عرضه می‌شوند. به عبارت دیگر کاربر برای استفاده از آنها لازم است هزینه‌ای به بلاک‌چین پرداخت کند. این برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توانند از طریق عرضه اولیه کوین تامین مالی کنند.

کاربرانی که این کوین‌ها را می‌خرند هنگامی که پروژه عملیاتی شد می‌توانند به سادگی به آن دسترسی داشته باشند. همچنین، اگر پروژه بتواند محبوبیت بیشتری به دست بیاورد و مردم بیشتری به آن علاقمند شوند، ارزش این توکن یا کوین‌ها افزایش پیدا می‌کند. به این ترتیب پروژه‌های مرتبط با این نوع قراردادها می‌توانند از امکاناتی مثل ایجاد توکن برای افزایش سرمایه و شروع فعالیت استفاده کنند.

همچنین بخوانید: تفاوت کوین و توکن در ارز دیجیتال

سخن پایانی

تمام ارزهای دیجیتال قراردادهای هوشمند محسوب می‌شوند. در ساده‌ترین تعریف، این قراردادها شامل برنامه‌ها یا کدهای کامپیوتری می‌شوند که روی بلاک‌چین اجرا می‌شوند. بلاک‌چین نوعی پایگاه داده است که اطلاعات آن بین کاربران مختلف توزیع شده است. این ویژگی باعث می‌شود این قراردادها مجموعه‌ای از مزایا از جمله شفافیت بسیار بالا، دقت، ایمنی، و قابلیت اعتماد بسیار زیادی داشته باشند.

بعد از سال 2015 و افتتاح اتریوم، این نوع از قراردادها عمومیت بیشتری پیدا کرده‌اند. در حال حاضر پروژه‌های بسیار زیادی در این زمینه، در حوزه‌های مختلف در حال توسعه است. از آنجا که این قراردادها قابلیت این را دارند که روی اجزا و شرایط انجام یک قرارداد نظارت داشته باشند، استفاده از آنها برای فعالیت‌های مختلف امکان‌پذیر است. لازم به ذکر است که این تکنولوژی هنوز در مرحله کودکی خود بوده و نتوانسته پروژه‌های شناخته شده‌ای ارائه بدهد، با این حال، بعید است اوضاع در آینده نزدیک به همین شکل باقی بماند.

در بهترین صرافی های ارزدیجیتال با تخفیف کارمزد ثبت نام کنید.

نام صرافی	تخفیف کارمزد	vpn یا vps	لینک ثبت نام
کوکوین	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
کوینکس	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
بیت پین	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
تبدیل	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
آبان تتر	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
نوبیتکس	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد