ارز دیجیتال چیست و چه کاربردی دارد؟

ارز دیجیتال (Cryptocurrency) یا رمز ارز اصطلاحی است که از سال ۲۰۰۸ میلادی به ادبیات اقتصادی دنیا اضافه شد. برخلاف انواع دیگر پول‌های رایج در کشورهای مختلف، ارزهای دیجیتال شکل فیزیکی ندارند. حجم بازار رمزارزها در پانزده سال اخیر رشد قابل‌توجهی کرده و در حال حاضر، مارکت کپ این بازار حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار است. گزارش سایت چین آنالیسیس (Chainanalysis) نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳، تعداد کیف پول‌های بیت کوین در دنیا از مرز ۴۶۰ میلیون والت فراتر رفته است. بنابراین، وقتی از کریپتوکارنسی صحبت می‌کنیم، با بازاری روبه‌رو هستیم که افراد زیادی را در سراسر دنیا به‌خود جلب کرده است. در این بین، سؤال اساسی برای کسانی که به‌تازگی با این بازار آشنا می‌شوند این است که ارز دیجیتال چیست. اگر شما هم در جست‌وجوی پاسخ این سؤال هستید، تا پایان این مطلب را مطالعه کنید.

ارز دیجیتال چیست به‌زبان ساده

برای پاسخ به این سؤال که ارز دیجیتال چیست، باید به‌سراغ اولین رمزارز برویم. بیت کوین (Bitcoin) اولین ارز دیجیتال در بازار کریپتوکارنسی است که در ژانویه ۲۰۰۹ رونمایی شد. ساتوشی ناکاموتو، خالق ناشناس بیت کوین، تعریف مشخصی از این ارز دیجیتال را در وایت پیپر BTC ارائه کرده است. در قالب این تعریف، بیت کوین نوعی رمزارز الکترونیکی معرفی شده است که برای مبادلات همتا به همتا، بدون نیاز به نظارت نهاد ثالث، کاربرد دارد.

اگر جای بیت کوین نام هر ارز دیجیتال دیگری مانند اتریوم، تتر، بایننس کوین و… را نیز قرار دهیم، تعریف ارائه‌شده برای آن رمزارز صدق می‌کند. در این تعریف، چند کلمه کلیدی به‌چشم می‌خورد که لازم است کمی بیشتر روی آن‌ها تأمل کنیم. رمزارز الکترونیکی نشان‌دهنده آن است که این دارایی‌ها ماهیت فیزیکی ندارند، بلکه نوعی دارایی الکترونیکی مبتنی بر رمزنگاری‌اند.

نکته دیگری که در تعریف مذکور اهمیت زیادی دارد، ویژگی همتا به همتای (Peer to Peer) رمزارزهاست. به‌زبان ساده، مفهوم این کلمه را می‌توان در غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال خلاصه کرد. در نظام مالی سنتی در جهان، بانک‌های مرکزی نهاد ناظر بر مبادلات مالی‌اند. ارز دیجیتال شرایط لازم برای حذف بانک‌ها و هر نهاد واسطه دیگر را فراهم می‌کند. این موضوع بسیار مهمی است که ابعاد گسترده‌ای هم دارد. درعمل، ارزهای دیجیتال خود را جایگزین نظام مبادلات مالی سنتی در دنیا معرفی کرده‌اند.

---

بخوانید از: بیت کوین چیست؟ روایتی شگفت‌انگیز از بیتکوین به زبان ساده

---

رمزارزها چگونه کار می‌کنند؟

اشاره کردیم که ارز دیجیتال نوعی دارایی الکترونیکی مبتنی بر رمزنگاری است. در اینجا پای مفهوم دیگری به‌نام بلاک‌چین (Blockchain) به‌میان می‌آید. بلاک‌چین را می‌توان نوعی دفتر کل توزیع‌شده دانست که اطلاعات تراکنش‌های ارزهای دیجیتال در قالب آن پردازش و ذخیره می‌شوند.

حتماً این سؤال برایتان پیش آمده است که با وجود غیرمتمرکز بودن رمزارزها، مبادلات آن‌ها چگونه در بستری امن انجام می‌گیرد. در هر شبکه بلاک‌چین، تعدادی نود (Node) یا گره وظیفه اعتبارسنجی تراکنش‌ها را برعهده دارند. اینکه چه کسانی مجاز هستند به‌عنوان گره در شبکه فعالیت کنند، در هر بلاک‌چین تحت قوانین خاصی تعیین تکلیف می‌شود.

برای آنکه نودها از رویه مشخصی در اعتبارسنجی تراکنش‌ها استفاده کنند، به نوعی مکانیزم اجماع نیاز است. برای این منظور در هر شبکه بلاک‌چین از الگوریتمی اختصاصی استفاده می‌شود؛ الگوریتمی که تمام نودها موظف به رعایت آن هستند. الگوریتم اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) دو مورد از مهم‌ترین الگوریتم‌های اجماع در شبکه‌های بلاک‌چین هستند. بر این اساس، به‌جای آنکه نهاد یا شخص متمرکزی پردازش تراکنش‌ها را انجام دهد، این کار زیرنظر مجموعه‌ای از گره‌ها به‌صورت ناشناس انجام می‌پذیرد. به این ترتیب، عملیات تبادل رمزارزها بین دو کیف پول انجام می‌شود.

---

بخوانید از: بلاک چین چیست و چگونه کار می‌کند؟

---

تفاوت پول معمولی با ارز دیجیتال چیست؟

مهم‌ترین تفاوت پول معمولی با ارز دیجیتال در مسئله تمرکز زدایی است. همان‌طور که اشاره کردیم، ارزهای دیجیتال به‌صورت غیرمتمرکز مدیریت می‌شوند. درحالی‌که ارزهای فیات را در هر کشور، بانک مرکزی آن کنترل و مدیریت می‌کند.

در کنار این موضوع، باید به تفاوت مهم دیگری نیز اشاره کنیم. چاپ و توزیع پول معمولی در هر کشور توسط بانک مرکزی صورت می‌گیرد. بنابراین، اساساً هیچ‌گونه محدودیت خاصی در عرضه ارزهای فیات وجود ندارد. این موضوع باعث شده است که بانک‌های مرکزی با چاپ بی‌رویه پول، در ارزش آن‌ها تأثیر منفی جدی به‌جا بگذارند.

در مقابل، ارزهای دیجیتال به‌ دو دسته تقسیم می‌شوند. برخی از آن‌ها مانند بیت کوین، در عرضه محدودیت دارند؛ به‌طوری‌که درمجموع ۲۱ میلیون بیت کوین برای عرضه در نظر گرفته شده است. در مقابل، گروه دیگری از ارزهای دیجیتال مانند تتر و اتریوم هستند که سقف عرضه ندارند و بر اساس تقاضای موجود در بازار توزیع می‌شوند.

نکته مهم دیگر در باب تفاوت ارز دیجیتال با پول معمولی، مکانیزم توزیع آن‌هاست. پول‌های معمولی را بانک‌های مرکزی توزیع می‌کنند. درحالی‌که برای توزیع ارزهای دیجیتال مکانیزم‌های گوناگونی وجود دارد. برای مثال، در شبکه بیت کوین توزیع BTC در قالب فرایندی به‌نام استخراج یا ماینینگ (Mining) صورت می‌گیرد. همچنین می‌توان به اتریوم اشاره کرد که در قالب پاداش به ولیدیتورهای (Validator) فعال در شبکه عرضه می‌شود. در مقابل، استیبل کوین‌هایی مانند تتر نیز هستند که مکانیزم عرضه آن‌ها شبیه به پول‌های فیات است و توسط یک صرافی ارز دیجیتال صورت می‌گیرد.

انواع ارز دیجیتال

انواع ارز دیجیتال چیست؟ رمزارزها را بر اساس عوامل مختلف دسته‌بندی می‌کنند. در یک دسته‌بندی سنتی، ارزهای دیجیتال به دو دسته بیت کوین و آلت کوین تقسیم می‌شوند. آلت کوین دراصطلاح به هر ارز دیجیتال غیر از بیت کوین گفته می‌شود. علاوه بر آن، دسته‌بندی‌های دیگری نیز وجود دارند که رمزارزها را بر اساس کاربرد در گروه‌های مختلف طبقه‌بندی می‌کنند.

معروف‌ترین دسته‌بندی ارزهای دیجیتال بر اساس ساختار شبکه بلاک‌چین آن‌هاست. در این حالت، هر ارز دیجیتال در یکی از دو گروه زیر قرار می‌گیرد:

• کوین (Coin)
• توکن (Token)

کوین به رمزارزهایی گفته می‌شود که بلاک‌چین اختصاصی دارند. برای مثال، می‌توان به بیت کوین، اتریوم، بایننس کوین، ریپل، دوج کوین، و ترون اشاره کرد. در مقابل، توکن قرار دارد که به رمزارزهایی گفته می‌شود که بلاک‌چین اختصاصی ندارند و در بستر شبکه‌های دیگر راه‌اندازی می‌شوند. برای مثال، می‌توان به شیبا اینو، یونی سواپ، آپتیمیسم، گراف، اکسی اینفینیتی، سندباکس، و مانا اشاره کرد.

---

بخوانید از: آلت کوین چیست؟

---

کاربرد ارز دیجیتال در زندگی روزمره

امروز که در حال مطالعه این مقاله هستید، تعداد ارزهای دیجیتال از مرز ۲۳ هزار کوین و توکن فراتر رفته است. در اینجا سؤال مهمی پیش می‌آید: آیا تنها کاربرد ارز دیجیتال، استفاده به‌عنوان یک دارایی برای پرداخت و مبادلات مالی است؟ پاسخ این سؤال منفی است. بین انواع و اقسام رمزارزهای موجود در بازار کریپتوکارنسی، گزینه‌های متنوعی وجود دارند که برای اهداف و کاربردهای خاصی راه‌اندازی شده‌اند.

برخی از کاربردهای مختلفی که می‌توان برای ارزهای دیجیتال برشمرد، عبارت‌اند از:

• خرید رمزارزها با هدف ذخیره ارزش و حفاظت از دارایی‌ها در برابر تورم اقتصادی؛
• امکان استفاده از ارزهای دیجیتال برای خریدهای روزمره؛
• سپرده‌گذاری ارزهای دیجیتال با هدف کسب سود؛
• پرداخت وام در قالب رمزارزها؛
• استفاده از ارزهای دیجیتال برای راه‌اندازی و مدیریت برنامه‌های غیرمتمرکز؛
• استفاده از رمزارزها برای ایجاد قراردادهای هوشمند؛
• تعریف توکن‌های غیرمثلی یا NFT برای ایجاد مالکیت خصوصی دیجیتال.

مزایا و معایب ارز دیجیتال چیست؟

ارزهای دیجیتال نقاط ضعف و قوت خاصی دارند که قبل از سرمایه‌گذاری در آن‌ها، باید در نظر بگیرید. غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال درعین‌حال که باعث ایجاد مزایای زیادی برای این شکل از دارایی‌ها شده، مشکلات و چالش‌هایی را نیز به‌وجود آورده است.

غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال انتقال پول بین دو طرف یک معامله را تسهیل می‌کند. علاوه بر ایجاد فرصت انتقال سریع پول در سراسر دنیا، هزینه‌های جانبی انتقال پول را نیز تا حد زیادی کاهش می‌دهند. سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها نیز فرصت سودآوری بسیار زیادی را برای فعالان بازار کریپتوکارنسی در این سال‌ها ایجاد کرده است. با مروری بر تاریخچه قیمت بیت کوین از گذشته تا امروز، می‌توانید پی به این موضوع ببرید.

درعین‌حال، چالش‌های جدی پیش روی بازار رمزارزها وجود دارد که نباید به‌سادگی از کنار آن‌ها رد شد. مهم‌ترین چالش، نوسانات شدید قیمت ارزهای دیجیتال است. بارها اتفاق افتاده است که قیمت رمزارزها تنها در عرض چند ساعت تغییرات شدیدی کرده است؛ این موضوعی است که باید برای سرمایه‌گذاری مدنظر قرار دهید.

از طرف دیگر، غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال بسیاری اوقات زیر سؤال می‌رود. برای مثال، ویتالیک بوترین، خالق بلاک‌چین اتریوم، تمرکز نودهای اعتبارسنجی این شبکه را در کشور آمریکا، یکی از چالش‌های بزرگ پیش روی اتریوم می‌داند. جالب است بدانید که تنها صد کیف پول، بیش از ۱۲ درصد بیت کوین‌های در گردش را در اختیار دارند. از این مثال‌ها، که روح غیرمتمرکز بودن کریپتوکارنسی را نقض می‌کنند، درباره رمزارزهای مختلف نیز وجود دارد.

از آن گذشته، ارزهای دیجیتال به ابزاری برای پول‌شویی نیز تبدیل شده‌اند. بسیاری از کلاهبرداران بزرگ از فرصت تراکنش‌های نیمه‌ناشناس در ارزهای دیجیتال برای پولشویی در مقیاس کلان استفاده می‌کنند. آمار و ارقام کلاهبرداری‌ها در دنیا کریپتوکارنسی نیز بسیار نگران‌کننده است. هر روز شاهد ابداع روش‌های جدید کلاهبرداری در این بازار هستیم که دامن افراد بسیار زیادی را می‌گیرد. تقریباً روزی نیست که اخبار کلاهبرداری در قالب پروژه‌های پامپ و دامپ و طرح‌های پانزی تا حملات فیشینگ و هکری در بازار کریپتوکارنسی منتشر نشود.

خلأ قانون‌گذاری و نظارت در این بازار دلیل اصلی بالا بودن آمار کلاهبرداری و پول‌شویی است. بسیاری از کشورها در کوران قانون‌گذاری برای این بازارها هستند، اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد. پذیرش ارزهای دیجیتال نزد مردم در کشورهای مختلف نیز یکی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه توسعه این بازار به‌شمار می‌رود.

آیا ارزهای دیجیتال امنیت دارند؟

یکی از سؤالات مهمی که بسیاری از افراد همواره مطرح می‌کنند این است که آیا ارزهای دیجیتال امنیت دارند. نمی‌توان با بله یا خیر به این سؤال پاسخ داد. شبکه‌های بلاک‌چین در این سال‌ها ثابت کرده‌اند که امنیت بسیار خوبی دارند. امکان دو بار خرج کردن رمزارزها وجود ندارد. ضمن اینکه برای هک‌ کردن شبکه‌های بلاک‌چین باید مسیر پیچیده‌ای طی شود که در حال حاضر، حداقل غیرممکن به‌نظر می‌رسد.

البته سایه تهدید‌های امنیتی هیچ‌گاه از سر بازار کریپتوکارنسی و هر بازار مالی دیگری برطرف نمی‌شود. نکته اساسی این است که همه‌چیز درباره امنیت رمزارزها به همین‌جا خلاصه نمی‌شود، بلکه این ماجرا ابعاد گسترده‌تری دارد. پس از خرید ارزهای دیجیتال، برای نگهداری از آن‌ها به کیف پول نیاز دارید. کیف پول‌ ارز دیجیتال، نرم‌افزار یا سخت‌افزاری است که برای نگهداری کلیدهای خصوصی مربوط به رمزارزها استفاده می‌شود.

امنیت زیاد کیف پول ارز دیجیتال مهم‌ترین ویژگی‌ای است که برای انتخاب آن باید مدنظر قرار دهید. تا امروز بارها اخباری مبنی بر هک شدن والت‌ها و به‌سرقت‌رفتن سرمایه بسیاری از افراد منتشر شده است. جدید‌ترین نمونه این اتفاق در سال ۲۰۲۳ مربوط به کیف پول معروف اتمیک والت است. گروهی هکری به‌نام لازاروس با هک کردن اتمیک والت، به موجودی ۵۵۰۰ کیف پول دسترسی پیدا کرد و درمجموع صد میلیون دلار به‌سرقت برد.

شاید بهترین تعبیری که بتوان برای امنیت بازار رمزارزها به‌کار برد، چیزی شبیه به بندبازی باشد. در بازار رمزارزها، خودتان بیش از هر کس دیگری مسئولیت حفاظت از اموال خود را برعهده دارید، همان‌طورکه بندباز برای جلوگیری از سقوط باید تعادل خود را حفظ کند. تنها با داشتن تمرکز و تجربه زیاد است که می‌توانید سرمایه خود را از دستبرد دیگران حفظ کنید.

خرید و فروش ارز دیجیتال چگونه است؟

خرید و فروش ارزهای دیجیتال در قالب صرافی‌های آنلاین صورت می‌گیرد؛ پلتفرم‌های معاملاتی‌ای که امکان معامله رمزارزها را به‌شکل‌های گوناگون فراهم می‌کنند. برخی از آن‌ها خود به‌عنوان طرف معامله با خریداران و فروشندگان رمزارزها وارد معامله می‌شوند. در مقابل، برخی دیگر از صرافی‌ها نیز هستند که بستر متصل‌کردن خریداران و فروشندگان را به یکدیگر فراهم می‌کنند.

خرید و فروش ارزهای دیجیتال نیز تنها در قالب معاملات اسپات صورت نمی‌گیرند، بلکه حجم زیادی از معاملات به‌صورت فیوچرز انجام می‌گیرند. در معاملات فیوچرز، معامله‌گران روی پیش‌بینی تغییرات قیمت ارزهای دیجیتال به‌نوعی با هم شرط‌بندی می‌کنند. بنابراین، عملاً ارز دیجیتال در معامله فیوچرز ردوبدل نمی‌شود. انواع صرافی‌های ارز دیجیتال را می‌توان به دو دسته متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم کرد که در مقاله جداگانه‌ای درباره آن‌ها بحث کرده‌ایم.

کلام پایانی

در این مطلب بررسی کردیم که ارز دیجیتال چیست و چه کاربردهایی دارد. اگر قصد دارید به بازار رمزارزها وارد شوید، حتماً آموزش‌دیدن را جدی بگیرید. آموزش تحلیل تکنیکال و فاندامنتال برای یادگیری اصول معامله‌گری در بازار رمزارزها نقش اساسی دارد. در کنار آن، لازم است برای یادگیری مفاهیم بازار رمزارزها نیز جداگانه زمان بگذارید. حتماً اصول مدیریت ریسک و سرمایه را برای سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال رعایت کنید. در غیر این صورت، دارایی خود را در معرض خطرهای جدی قرار خواهید داد که گاهی جبران‌ناپذیرند.