وب ۳ چیست؟ صفر تا صد مفهوم اینترنت نسل سوم و بهترین رمزارزهای Web3

تا چندی پیش، می‌گفتیم وب ۳ در راه است؛ اما امروز Web 3 وارد زندگی ما شده است. بیشترین نمود آن نیز مربوط به بازار ارزهای دیجیتال است. سؤال اساسی این است: واقعاً وب ۳.۰ چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ مهم‌ترین تفاوت Web3 با نسل‌های قبلی چیست؟ نسل سوم اینترنت چه تأثیری روی سبک زندگی ما خواهد گذاشت؟ در ادامه، قصد داریم مفهوم وب ۳ را به زبان ساده بررسی کنیم. اگر شما هم درباره یکی از جدیدترین موضوعات حوزه فناوری دیجیتال کنجکاوید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

وب ۳ چیست؟

در تعریفی مختصر از Web3، باید گفت منظور از آن، نسل سوم اینترنت است که در آینده رونمایی خواهد شد و اطلاعات در بستر آن با استفاده از روش‌های هوشمندانه‌ای مانند فناوری‌های یادگیری ماشین، بیگ دیتا، فناوری دفتر کل غیرمتمرکز و… پردازش می‌شود. هدف از ابداع این نسل از اینترنت دستیابی به اینترنت مستقل‌تر، هوشمندتر و بازتر است که ضمن احترام به حریم خصوصی افراد، در دسترس افراد بیشتری در سراسر دنیا قرار داشته باشد.

در قالب وب ۳، داده‌ها به صورت غیرمتمرکز به هم متصل می‌شوند. این موضوع در مقایسه با نسل دوم اینترنت که در حال حاضر در دسترس ما قرار دارد، بزرگ‌ترین جهش و تغییر است. در نسل دوم اینترنت، ذخیره‌سازی داده‌ها به صورت متمرکز صورت می‌گیرد که در مواردی با نقض حریم خصوصی کاربران همراه است.

در اینترنت نسل سوم، کاربران و ماشین‌های مجازی می‌توانند وارد تعامل با داده‌ها شوند. البته برای دستیابی به این هدف، Web 3 باید با در نظر گرفتن دو نکته مهم، یعنی وب معنایی و هوش مصنوعی، محقق شود.

رابطه بین بلاک‌چین، ارزهای دیجیتال و Web 3 چیست؟

وب ۳ بر پایه پروتکل‌های غیرمتمرکز بنا می‌شود. برای این منظور باید به سمت فناوری بلاک‌چین حرکت کرد و درنتیجه، پای ارزهای دیجیتال نیز به میان می‌آید؛ بنابراین، می‌توان به این نتیجه رسید که در اثر راه‌اندازی Web 3، شاهد همگرایی بیشتر بین اینترنت، بلاک‌چین و رمز ارزها خواهیم بود. قراردادهای هوشمند زمینه‌ساز همکاری بین این سه فناوری خواهند شد و در کنار آن، تراکنش رمز ارزها نیز قابلیت دسترسی به امکانات مختلف Web 3 را برای افراد در سراسر دنیا فراهم می‌کند.

بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند چیست و چه کاربردی دارد؟

ارزیابی فناوری‌های مورد استفاده در نسل‌های مختلف اینترنت

پیش از هر چیز، توجه کنید وب ۳ مفهوم جدیدی نیست؛ بلکه در سال ۲۰۰۱ بحث‌ها و گفت‌وگوهایی درباره آن شکل گرفته بود؛ حتی در سال ۲۰۰۶ جفری زلدمن، یکی از چهره‌های شناخته‌شده در زمینه توسعه وب ۱ و ۲، در یک بلاگ پست بحث‌هایی را درباره لزوم حرکت به سمت نسل سوم اینترنت مطرح کرده بود. در ادامه، به فناوری نسل‌های مختلف اینترنت، از گذشته تا امروز، نگاهی می‌اندازیم تا بیشتر با ماهیت پیشرفت‌های رخ داده آشنا شویم.

۱. وب ۱ (سال ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۵)

نسل اول اینترنت با نام وب استاتیک شناخته می‌شود. در قالب این نسل از اینترنت، فقط دسترسی به اطلاعات محدود و بدون امکان تعامل برای کاربران وجود داشت. در این نسل از اینترنت هیچ غربالی برای صفحات اینترنتی وجود نداشت و دسترسی به اطلاعات مفید در بستر آن، کار بسیار دشواری بود. موضوعاتی مانند تولید محتوا در وب ۱ اصلاً موضوعیت نداشت. به زبان ساده، این نسل اینترنت را می‌توان به بزرگ‌راهی طولانی، اما باریک تشبیه کرد که یک‌طرفه بود.

۲. وب ۲ (سال ۲۰۰۵ تا کنون)

نسل دوم اینترنت با نام اینترنت اجتماعی یا تعاملی شناخته می‌شود. دستیابی به قابلیت تعاملی شدن اینترنت به لطف توسعه فناوری‌هایی مانند جاوا اسکریپت، HTML5 و CSS3 به وقوع پیوست. با استفاده از این فناوری‌ها بود که ظرفیت تعریف پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، فیسبوک، ویکی پدیا و… در سراسر دنیا مهیا شد؛ در نتیجه، زمینه برای ورود شبکه‌های اجتماعی به دنیای ما فراهم شد. همچنین تولید محتوا ابزار بسیار قدرتمندی برای تعامل کاربران در بستر وب ۲ به شمار می‌رود که تقریباً تمام کسب‌وکارها به آن روی آوردند. این نسل از اینترنت در حال حاضر در اختیار همه قرار دارد و در حال استفاده از آن هستیم.

۳. وب ۳ (در آینده نزدیک)

وب ۳ نسل در حال تکامل اینترنت است که با هدف هوشمندترسازی آن در آینده، در دسترس ما قرار خواهد گرفت. نسل سوم اینترنت فوق‌العاده هوشمند عمل می‌کند و در تلاش است داده‌ها را با هوشی مشابه انسان پردازش کند. هوش مصنوعی برای تحقق این هدف به کمک Web 3 می‌آید. به این ترتیب، تمام فرایندهای تولید محتوا و تصمیم‌گیری انسان‌ها و ماشین‌ها را شامل می‌شود؛ در نتیجه، هر مصرف‌کننده اینترنت می‌تواند فرایند تولید و توزیع محتوا را به صورت هوشمندانه‌ای پیش ببرد.

ویژگی‌های اصلی وب ۳ چیست؟

در مجموع، می‌توان چهار ویژگی کلیدی برای نسل سوم اینترنت برشمرد که عبارت‌اند از:

۱. فراگیر بودن (Ubiquity)

نسل سوم اینترنت به‌طرز چشمگیری فراگیر خواهد بود. به این معنی که ظرفیت دسترسی به آن در هر زمان و هر مکان برای انسان‌ها وجود خواهد داشت. در حال حاضر نیز وب ۲ چنین ویژگی‌ای را در اختیار کاربران اینترنت قرار می‌دهد. برای مثال، کاربر اینستاگرام می‌تواند در هر جایی تصویری را ثبت کند و از طریق این شبکه اجتماعی به اشتراک بگذارد؛ اما در نسل سوم اینترنت، ابزارهای ارتباطی محدود به تلفن‌های همراه هوشمند و رایانه‌ها نمی‌ماند؛ بلکه فناوری اینترنت اشیا، انواع جدیدی از دستگاه‌های هوشمند را در اختیار ما می‌گذارد.

۲. وب معنایی (Semantic Web)

منظور از وب معنایی این است که دستگاه‌های هوشمند، این قابلیت را خواهند داشت که مانند انسان، محتواها، تراکنش‌ها و تعاملات موجود در بستر اینترنت را تجزیه‌وتحلیل کنند و درنتیجه، ارتباط معنایی بین آن‌ها را به کمک هوش مصنوعی شناسایی کنند. به این ترتیب، اینترنت وارد دنیای شناسایی و ارزیابی احساسات انسانی نیز خواهد شد و درنتیجه، با پی بردن به معنا، فصل جدیدی از تجربه کاربران با اینترنت آغاز خواهد شد.

۳. هوش مصنوعی (Artificial Intelligence)

وب ۳ پای ماشین‌های هوشمند را به زندگی ما باز می‌کند؛ زیرا در عمل برای تجزیه‌وتحلیل احساسات و معنای تعاملات کاربران در اینترنت، باید از این ماشین‌ها استفاده شود. به کمک هوش مصنوعی، راه هرگونه فعالیت متقلبانه در بستر اینترنت بسته خواهد شد.

برای مثال، در حال حاضر شرکت‌های معتبر می‌توانند با پرداخت پول به تعدادی از افراد، آن‌ها را تشویق کنند در پلتفرم‌های آنلاین از محصولاتشان تعریف و تمجید کنند؛ این در حالی است که در نسل سوم اینترنت این‌گونه رفتارهای متقلبانه به‌راحتی قابل تشخیص است. البته در حال حاضر، الگوریتم‌های هوش مصنوعی گام‌های روبه‌جلویی در این زمینه برداشته‌اند و به نظر می‌رسد در آینده نزدیک، در Web 3 شاهد پیشرفت‌های بیشتری در این زمینه باشیم.

۴. گرافیک سه‌بُعدی

وب ۳ را می‌توان وب فضایی نیز نامید که هدف آن از بین بردن مرزهای فیزیکی و دیجیتال و ایجاد تحولات گسترده در حوزه گرافیک است. به این معنی که در نسل جدید اینترنت باید به دستیابی به جهان مجازی سه‌بُعدی امیدوار باشیم. متاورس یکی از پایه‌های اساسی به شمار می‌رود که هم‌اکنون، برای دستیابی به دنیای مجازی سه‌بُعدی، بحث و گفت‌وگوها درباره آن داغ شده است. هرچند در حال حاضر، پروژه‌های متاورسی، بیشتر روی صنعت گیمینگ متمرکزند، به نظر می‌رسد در آینده بخش‌های مختلفی از تجارت الکترونیکی به این حوزه راه پیدا خواهند کرد.

مقایسه متاورس و وب ۳

اگر مقاله «متاورس چیست؟» را مطالعه کرده باشید، احتمالاً این سؤال برایتان پیش آمده است که متاورس و وب ۳ مفهوم یکسانی دارند یا نه. پاسخ این سؤال منفی است؛ اما برای روشن شدن ابعاد ماجرا، باید به‌طور جزئی تفاوت‌های متاورس و وب ۳ را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم. دو مورد از مهم‌ترین تفاوت‌های وب ۳ و متاورس عبارت‌اند از:

اهداف

نسل سوم اینترنت به دنبال ایجاد محیطی دموکراتیک و غیرمتمرکز در بستر وب است. هر فرد در وب ۳ می‌تواند به‌عنوان مالک یا سهام‌دار حضور داشته باشد؛ ولی قطعاً خبری از غول‌های فناوری امروزی در آن نخواهد بود. کاربران برای فعالیت در وب ۳ به مجوز نیازی ندارند و باید مبتنی بر برخی قوانین ازپیش‌تعیین‌شده فعالیت کنند.

این در حالی است که متاورس در بستر اینترنت، به دنبال تحقق دنیای سه‌بُعدی یا واقعیت مجازی برای کاربران است. به عبارت دیگر، کاربران می‌توانند دنیای متاورس‌ آواتارهای سه‌بُعدی خود را داشته باشند و با استفاده از آن، در محیطی مجازی با دیگران به تعامل بپردازند.

پیش‌نیازها

وب ۳ مبتنی بر فناوری بلاکچین محقق می‌شود؛ اما در مقابل متاورس قرار دارد که برای عملیاتی شدن آن باید زنجیره‌ای از تکنولوژی‌های مختلف در کنار یکدیگر قرار بگیرند؛ مثلاً برای تحقق کامل متاورس باید در سطح دنیا در عرصه اقتصاد و امور مالی نیز تغییر و تحولات چشمگیری به وجود بیاید؛ درحالی‌که وب ۳ صرفاً مبتنی بر بلاکچین راه‌اندازی می‌شود. همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که وب ۳ زیرساخت لازم برای تحقق متاورس را فراهم می‌کند.

آیا وب ۳ امن است؟

وقتی صحبت از غیرمتمرکز بودن و حذف واسطه‌های ناظر به میان می‌آید، ابهامات زیادی درباره امنیت نیز مطرح می‌شود. بسیاری این سؤال را مطرح می‌کنند که اگر نهاد مشخصی برای کنترل داده‌ها وجود نداشته باشد، چگونه می‌توان از تأمین امنیت پایداری اطمینان حاصل کرد.

اشاره کردیم که قابلیت قراردادهای هوشمند در شبکه‌های بلاک چین برای تحقق وب ۳ استفاده می‌شود؛ اما قراردادهای هوشمند، دژ نفوذناپذیر نیستند. همین حالا که مشغول مطالعه این مقاله‌اید، حملات هکری به قراردادهای هوشمند در بلاک‌چین‌های مختلف روند تصاعدی به خود گرفته‌اند. تا زمانی که برنامه‌های غیرمتمرکز از جنبه‌های مختلف آسیب‌پذیر باشند، احتمال فروپاشی آن‌ها نیز وجود دارد.

بیشتر بخوانید: برنامه غیر متمرکز یا Dapp چیست؟

بنابراین، تمامی توسعه‌دهندگان فعال در زمینه وب ۳، به جای سرمایه‌گذاری در زمینه‌های بازاریابی، باید روی برطرف کردن مشکلات امنیتی پروژه‌های خود تمرکز کنند. شاید بهتر باشد برای برطرف کردن مشکلات موجود از خود هکرها استفاده کنند. با تعریف جوایز ارزشمند می‌توان هکرها را از عواملی مخرب به نیروهای مؤثر در مسیر پیشرفت Web3 تبدیل کرد؛ بنابراین، در حال حاضر با وجود تمام گام‌های مثبتی که برای ارتقای امنیت برنامه‌های غیرمتمرکز برداشته شده است، نمی‌توان ادعا کرد صددرصد امن هستند.

چالش‌های اصلی پیش روی وب ۳ چیست؟

در ادامه، پیش‌بینی‌ها درباره آینده وب ۳ را بررسی می‌کنیم. برخی کارشناسان فناوری پیش‌بینی می‌کنند ارزش بازار Web3 در سال ۲۰۳۰، به حدود ۸۱/۵ میلیارد دلار می‌رسد. این رقم قابل توجهی است؛ اما درعین‌حال، دو مانع جدی بر سر راه پیشرفت وب ۳ وجود دارد: امنیت و قابلیت همکاری.

امروز، کاربران برای استفاده از اینترنت وب ۲ هیچ زحمتی متحمل نمی‌شوند. فقط از اتصال به اینترنت مطمئن می‌شوند، مرورگر را باز می‌کنند و به دنبال هر چیزی می‌گردند. اگر قرار است وب ۳ در دنیا پذیرفته شود، باید دسترسی به آن به آسانی وب ۲ باشد. این نکته بسیار مهمی است که حداقل در زمان نگارش این مقاله، فاصله زیادی با آن داریم.

برای ارائه ساختاری کاربرپسند به عموم مردم در سراسر دنیا، باید قابلیت همکاری بین شبکه‌های بلاکچین مختلف در سطح بالایی محقق شود. پل‌های بلاک‌چین امکان تعامل بین شبکه‌های مختلف را فراهم کرده‌اند؛ اما هنوز نمی‌توان ادعا کرد که کاربران مبتدی نیز می‌توانند از آن‌ها برای برقراری تعامل بین شبکه‌های بلاک چین مختلف استفاده کنند.

از طرفی، پل‌های بلاک چین چالش‌های امنیتی زیادی را به وجود آورده‌اند. جالب است بدانید از مجموع سرقت‌هایی که در سال ۲۰۲۲ در بازار کریپتوکارنسی رخ داده، حدود ۶۹ درصد مربوط به حمله‌های هکری به پل‌های بلاک‌چین است. در مجموع، تا آگوست سال ۲۰۲۲ حدود دو میلیارد دلار از این محل کلاهبرداری شده است.

البته برای مقابله با این شرایط، در سال جاری گام‌های عملیاتی خوبی نیز برداشته شده است. برای مثال، می‌توان به سیستم‌های ارسال پیام عمومی بین‌زنجیره‌ای اشاره کرد که برخی بلاکچین‌ها مانند کازماس و پولکادات معرفی کرده‌اند. در نهایت، آنچه اهمیت دارد این است که کاربران، ارزهای دیجیتال و توکن‌های NFT در بلاکچین‌های مختلف را به صورت یکپارچه در اختیار داشته باشند. اگر مشکلات امنیتی و قابلیت همکاری برطرف شوند، آینده درخشانی در انتظار وب ۳ خواهد بود.

بهترین ارز دیجیتال وب ۳ چیست؟

تا اینجا بررسی کردیم که وب ۳ چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. در ادامه، به برخی از مثال‌های واقعی این حوزه در دنیای امروز می‌پردازیم. بی‌تردید، ارزهای دیجیتال نمونه بارز Web 3 در شرایط فعلی هستند. مفهوم تمرکززدایی در چرخه ذخیره و انتقال اطلاعات با فناوری بلاکچین در دنیا فهمیده شد. درعین‌حال، فناوری بلاکچین بیش از هر حوزه‌ای در بازار کریپتوکارنسی ظهور و بروز پیدا کرده است؛ بنابراین، برای بررسی مثال‌هایی عینی از کاربردهای نسل سوم اینترنت، می‌توانیم به سراغ رمزارزها برویم. از بهترین ارزهای Web 3 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. سولانا (Solana)

سولانا شبکه‌ای لایه اول به حساب می‌آید که لقب بلاکچین وب ۳ را نیز به آن داده‌اند. این پلتفرم میزبان قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز است. مزیت سولانا در مقایسه با رقیب خود یعنی اتریوم، پردازش تراکنش‌ها با سرعت زیاد و کارمزد کم است. توسعه‌دهندگان سولانا ادعا می‌کنند در حال حاضر این پلتفرم ظرفیت پردازش ۶۵ هزار تراکنش در ثانیه را دارد. همچنین متوسط کارمزد تراکنش‌ها در این بلاکچین نیز حدود ۰/۰۰۰۲۵ دلار است.

مزایای سولانا به دلیل به کارگیری الگوریتم اجماع اختصاصی حاصل شده است. در این پلتفرم از ترکیب دو الگوریتم اثبات سهام (PoS) و اثبات تاریخ (PoH) برای تولید الگوریتم منحصربه‌فرد استفاده شده است. با افزایش تعداد برنامه‌های غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند در بستر سولانا، زیرساخت لازم برای تحقق وب ۳ بیش از پیش محقق می‌شود.

۲. اتریوم ۲ (Ethereum)

مشابه سولانا، شبکه اتریوم نیز نوعی بلاک چین لایه اول است که به صورت منبع باز و غیرمتمرکز اداره می‌شود. اتریوم در بازار کریپتوکارنسی بزرگ‌ترین میزبان قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز به شمار می‌رود. تعداد برنامه‌های غیرمتمرکز در بستر این بلاک چین در حال نزدیک شدن به سه هزار عدد است.

به‌تازگی، الگوریتم اجماع اتریوم از اثبات کار به اثبات سهم انتقال پیدا کرده است؛ به همین دلیل، پیش‌بینی می‌شود مشکل مقیاس‌پذیری این شبکه تا حدی برطرف شود. مهم‌ترین بازار خرید و فروش توکن‌های NFT با نام اوپن سی (Opensea) در بستر اتریوم ساخته شده است. نباید فراموش کنید که توکن‌های NFT چالش مالکیت در وب ۳ را به‌خوبی برطرف می‌کنند؛ بنابراین، اتریوم از این حیث نیز اهمیت زیادی دارد.

۳. یونی سواپ (Uniswap)

معروف‌ترین صرافی غیرمتمرکز بازار ارزهای دیجیتال که بیشترین حجم معاملات را نیز به خود اختصاص داده است، یونی سواپ نام دارد. صرافی‌های غیرمتمرکز مبتنی بر قراردادهای هوشمند، در بستر شبکه‌های بلاک چین راه‌اندازی می‌شوند. به همین دلیل، خبری از دفترچه سفارش برای مدیریت خرید و فروش ارزهای دیجیتال در آن‌ها نیست. ضمن اینکه تمام فرایند خرید و فروش در این صرافی‌ها به صورت خودکار پردازش می‌شود و نیازی به نهاد واسطه و ناظر مانند صرافی‌های متمرکز وجود ندارد.

بنابراین صرافی‌های غیرمتمرکز گام مهمی در مسیر تکمیل پازل وب ۳ به حساب می‌آیند. صرافی یونی سواپ نوعی بازارساز خودکار به حساب می‌آید که نقدینگی لازم برای مدیریت خرید و فروش ارزهای دیجیتال را فراهم می‌کند. در مقاله «بازارساز خودکار چیست و چگونه کار می‌کند؟» بیشتر درباره این موضوع بحث کرده‌ایم. تعداد چشمگیری از ارزهای دیجیتال در این صرافی قابل خرید و فروش هستند که هر روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود.

۴. دیسنترالند (Decentraland)

دیسنترالند نوعی پلتفرم متاورسی برای خرید و فروش زمین مجازی است که مبتنی بر بلاک چین اتریوم راه‌اندازی شده است. در قالب این پلتفرم می‌توانید با پرداخت توکن مانا (Mana) قطعه زمین مدنظر خود را بخرید. در ادامه، گزینه‌های مختلفی برای توسعه زمین در اختیارتان قرار می‌گیرد. مالکیت زمین نیز در قالب توکن‌های NFT به‌طور انحصاری در اختیار شما قرار می‌گیرد.

با استفاده از این پلتفرم به‌طور هم‌زمان حضور در متاورس و وب ۳ را تجربه خواهید کرد. در ابتدای راه‌اندازی این پلتفرم قیمت زمین‌ها ناچیز بود؛ اما به‌تازگی، خرید و فروش زمین‌های مجازی در دیسنترالند با قیمت‌های بالایی صورت می‌گیرد. هرچند دیسنترالند نمونه‌ای ابتدایی و ساده از متاورس به حساب می‌آید، برای درک ماهیت Metaverse توصیه می‌کنیم سری به این پلتفرم بزنید. در مقاله «دیسنترالند چیست؟»، مفصل درباره این پلتفرم بحث کرده‌ایم.

۵. یرن فایننس (Yearn.finance)

یرن فایننس یکی از پلتفرم‌هایی است که زیرساخت لازم برای درآمدزایی در وب ۳ را فراهم کرده است. این پلتفرم هم مبتنی بر بلاک چین اتریوم راه‌اندازی شده است. چندین محصول دیفای در این پلتفرم رونمایی شده است که با استفاده از آن‌ها می‌توانید از ارزهای دیجیتال درآمدزایی پسیو یا غیرفعال داشته باشید. برای مثال، پلتفرم وام‌دهی یرن فایننس یکی از راه‌های درآمدزایی پیش روی کاربران آن است. به این معنی که می‌توانید از طریق یرن فایننس توکن‌های خود را به دیگران وام دهید و در زمان مقرر آن‌ها را به همراه سود دریافت کنید.

کیف پول وب ۳ چیست؟

در ادامه بحث وب ۳ چیست، باید به موضوع مهم دیگری بپردازیم. کیف پول‌های Web 3 استانداردهای جدیدی را ارائه کرده‌اند که به کمک آن‌ها می‌توان به سمت نسل سوم اینترنت حرکت کرد. کیف پول وب ۳ تنها برای نگهداری و انتقال ارزهای دیجیتال استفاده نمی‌شوند؛ بلکه به کمک آن‌ها می‌توانید به برنامه‌های غیرمتمرکز در شبکه‌های بلاک چین مختلف دسترسی و با آن‌ها تعامل داشته باشید.

علاوه بر آن، کیف پول‌های وب ۳ نیز به صورت غیرمتمرکز مدیریت می‌شوند. ارزهای دیجیتال شما در بستر کیف پول وب ۳ ذخیره نمی‌شوند؛ بلکه اطلاعاتی را نگه می‌دارند که شما با استفاده از آن‌ها می‌توانید به ارزهای دیجیتال خود در بستر شبکه بلاک چین دسترسی داشته باشید. کیف پول‌های وب ۳ نیز می‌توانند در شکل‌های گوناگون سخت‌افزاری و نرم‌افزاری راه‌اندازی شوند. از برترین کیف پول‌های وب ۳ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• متامسک (MetaMask)
• کوین بیس والت (Coinbase Wallet)
• تراست والت (Trust Wallet)
• اکسدوس (Exodus)

کلام پایانی

در این مطلب بررسی کردیم که وب ۳ چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. شاید در حال حاضر، ترسیم آینده دنیا با وجود Web 3 دشوار باشد؛ اما بر کسی پوشیده نیست که تغییر و تحولات فراوانی در راه است. از طرفی شاهدیم که غول‌های فناوری، یعنی گوگل، مایکروسافت، متا و…، در حال سرمایه‌گذاری در پروژه‌های وب ۳ هستند. این موضوع چندان خوشایند نیست؛ زیرا نسل سوم اینترنت به دنبال تمرکززدایی در دنیای داده‌های اینترنتی است؛ بنابراین، آیا سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ فناوری که همه داده‌های اینترنت ما را تحت سلطه خود دارند، سبب انحراف Web 3 از مأموریت اصلی خود نمی‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال چاره‌ای جز نشستن به انتظار آینده نداریم.