چگونه در بورس ضرر نکنیم؟

چگونه در بورس ضرر نکنیم و جلوی ضررهای بیشتر را بگیریم؟ در ماه‌های اخیر بورس ایران تبدیل به یکی از موضوعات مهم برای جامعه شده است. تقریباً هیچ کدام از شبکه‌ها و برنامه‌های خبری نیست که از بورس صحبت نکند. اگر تلویزیون را روشن کنید و برای چند دقیقه برنامه‌ای را تماشا کنید، متوجه می‌شوید که در برنامه‌های متفرقه هم مجری گذری بر اتفاقات بورس خواهد داشت. از طریق روزنامه‌ها و خبر‌گزاری‌ها و فضای مجازی، هر روز خبرهایی از بورس می‌شنویم. تقریباً در ۶ ماهه‌ی اول سال همه‌ی این خبرها مثبت و پر‌انرژی و هر روز گزارشی از رکورد زنی‌های جدید شاخص بورس بود. اما حالا چند ماهی است که قضیه برعکس شده و بازار در یک روند نزولی قدرتمند قرار گرفته است. مشکل اینجاست که این روند نزولی بازار، بعضی از افراد را با ضررهای هنگفتی مواجه کرده است.

اگرچه اغلب آن‌هایی که در بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند در شرایط حاضر نگران دارایی خود هستند، اما نگاهی به تاریخ بورس در گذشته نشان می‌دهد که این نزول و فرودها اتفاق جدیدی در این بازار نیست. بورس در سال‌های عمر خود دائماً با فراز و فرودهایی همراه بوده و این نوسان جزئی از ذات بازار است. بررسی روند پیشین بورس نشان داده که بعد از هر صعود قدرتمندی یک نزول وجود داشته و پس از هر نزول هم صعودی انتظار معامله‌گران را می‌کشیده است. حال سؤال اینجاست که چگونه در بورس ضرر نکنیم؟ در این میان برخی از معامله‌گران با شناخت بازار و پیش‌بینی روند آن خود را از منجلاب ضرر نجات می‌دهند، اما برخی هم بی‌خبر از این نوسانات فقط در حال از دست دادن سرمایه‌های خود هستند. در این گیرودار نزول امروز بورس که همه در حال صحبت کردن درباره‌ی زمان بازگشت بازار هستند، خود را موظف دانستیم شما را با ترفندهایی آشنا کنیم که معاملات شما را از ضرر دور نگه می‌دارند. آنچه مطرح می‌کنیم اصولی است که هرچند قبل از ورود به هر معامله‌ای در بازار باید فرا می‌گرفتید، اما هنوز هم می‌توانید از آن‌ها برای بهبود وضعیت خود استفاده کنید.

مفهوم ضرر در بورس؛ آنچه ما را نجات خواهد داد

قبل از اینکه به بررسی ترفندهایی برای رسیدن به پاسخ سؤال اینکه چگونه در بورس ضرر نکنیم برسیم، لازم است تا مفهوم ضرر را در این بازار تعریف کنیم. دانستن این مفهوم اولین قدم برای ضرر نکردن در بورس است.

  قیمت سهم‌های بورسی دائماً در حال نوسان است. برخلاف بازارهای جهانی که امکان معامله‌ی دو طرفه در آن‌ها برای کاربران وجود دارد، در بازار بورس ایران روند معاملات یک طرفه است. به این معنی که شما می‌توانید هر سهم دلخواهی را بخرید و بعد از افزایش قیمت آن، به قیمت بالاتر سهم خود را بفروشید و سود کسب کنید. در صورتی که بعد از خرید، قیمت نزول کند و به زیر قیمتی که شما سهم را خریده‌اید برسد، شما ضرر خواهید کرد. پس اگر همین تعریف «ضرر در بورس» را به عنوان معیاری برای جلوگیری از ضرر در این بازار در نظر بگیریم، می‌توانیم از آن برای ایجاد یک استراتژی قدرتمند در بازار استفاده کنیم. این استراتژی به ما می‌گوید که باید در قیمت‌های پایین و به اصطلاح کف قیمت، سهم بخریم و در قیمت‌های بالا آن را بفروشیم. به همین سادگی شما می‌توانید جلوی ضررهای خود را بگیرید. اما اگر در تشخیص کف و سقف قیمت مشکل دارید و هنوز نمی‌توانید جلوی ضررهای خود را بگیرید، به هیچ وجه جای نگرانی نیست، به بررسی ترفندهایی برای این شرایط هم خواهیم رسید.

عوامل بی‌وجدانی که سبب افت قیمت بورس می‌شوند

هر عاملی که به عنوان یک بار منفی باعث افت قیمت یک سهم شود، می‌تواند برای سهام‌داران ایجاد ضرر کند. خوب است پیش از پاسخ به سوال «چگونه در بورس ضرر نکنیم» با عوامل افت قیمت یک سهم در بازار آشنا شویم. این عوامل به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:

• عوامل بنیادی ناشی از سود و زیان‌های خود شرکت مورد نظر؛
• عواملی که از اخبار و شرایط اقتصادی و سیاسی نشات می‌گیرند؛
• عوامل تکنیکالی که معامله‌گران آن را ایجاد می‌کنند.

سود و زیان‌ها و حسابرسی‌های شرکت‌های بورسی؛ خطری در کمین

هر شرکت فعال در بازار بورس موظف است تا تمام اتفاقات درون شرکتی خود اعم از سود و زیان‌ها، میزان فروش و درآمدها ، افزایش یا کاهش‌هایی که در تولید داشته و مواردی از این دست را به صورت کاملاً شفاف به فعالان بازار اعلام کند. بورس تمام این حسابرسی‌ها را به صورت کامل در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد تا آن‌ها به همه‌ی این اطلاعات دسترسی داشته باشند و بتوانند بر اساس آن ارزش آن سهم را بسنجند. حال شما به عنوان یک معامله‌گر آگاه باید بتوانید با مطالعه‌ی این حسابرسی‌ها ارزش واقعی سهمی که قصد خرید آن را دارید، بسنجید و بر این اساس وارد معامله شوید. مسلماً شما نباید سهمی که در حال حاضر با بیشتر از ارزش ذاتی خود در حال معامله است را بخرید.

بررسی اخبار سیاسی و اقتصادی مربوط به بورس؛ وحشتی دائمی

اگر بخواهیم پاسخ سوال «چگونه در بورس ضرر نکنیم» را بیابیم باید از اخبار سیاسی و اقتصادی جهان و ایران آگاه شویم. اخبار مهم جهان در روند حرکت قیمت هر سهم در بازار بورس تأثیرگذار هستند. برای مثال تمام بورس‌های بین‌المللی در روزهای اول سال جدید به دلیل شیوع ویروس کرونا روند نزولی شدیدی را در پیش گرفته بودند. به جز کرونا، اخباری مانند شروع جنگ‌ها، درگیری‌های سیاسی و اخبار اقتصادی منفی درباره‌ی پارامترهای اقتصادی هر کشوری اعم از بیکاری، خط فقر، تورم و از این قبیل موارد همگی می‌توانند باعث ریزش قیمت‌ها در بازار شوند و در نتیجه ضررهایی را برای معامله‌گران در پی داشته باشند. پس سعی کنید در هنگام بروز این اخبار از بازار دور بمانید تا شرایط دوباره به وضعیت اولیه‌ی خود بازگردد.

عوامل تکنیکالی که ناشی از تحلیل و ورود و خروج سرمایه‌ها به یک سهم هستند نیز می‌توانند باعث ایجاد روند نزولی در یک سهم شوند. برای این قسم از افت قیمت‌ها شما باید با علم تکنیکال بورس آشنایی داشته باشید.

چراغ‌های خطر بازار بورس ایران

در بخش بالایی با عوامل کلی افت قیمت در بازار بورس آشنا شدیم. اما برای دانستن اینکه چرا با وجود شناختی که خیلی از کاربران نسبت به این عوامل دارند باز هم ضرر می‌کنند، باید کمی جزئی‌تر روند معاملاتی آن‌ها را بررسی کنیم. در این بخش عوامل اصلی ایجاد کننده‌ی ضرر در بازار بورس، مخصوصاً بازار بورس ایران را با هم مرور می‌کنیم. این عوامل عبارت‌اند از:

1. دانش؛ شرط اول ورود به بازار بورس

کسب سودهای زیاد در مدت زمانی کوتاه، یکی از خصلت‌های بازار بورس ایران در سال‌های اخیر بوده است. همین موضوع باعث شده تا هزاران نفر بدون هیچ شناختی از این بازار و تنها برای کسب سودهای این چنینی سرمایه‌های خود را وارد بازار کرده  و شروع به خرید و فروش کنند. در بازار پُر ریسک امروز شما برای داشتن یک مغازه‌ی کوچک در هر گوشه از شهر باید اصول و شرایط فروش را بیاموزید، از جای درست جنس تهیه کنید و برای پا برجا ماندن کسب‌وکار خود با فنون ارتباط با مشتری آشنا باشید. بدین ترتیب اینکه چطور برخی از کاربران انتظار دارند بدون هیچ دانشی در بازار مدرن بورس به معامله بپردازند، یکی از ابهاماتی است که برای ما هم بی‌جواب باقی‌مانده است. وارد کردن تمام سرمایه‌های زندگی بدون هیچ شناختی از بازار هیچ نتیجه‌ای جز شکست و ضرر برای شما به دنبال نخواهد داشت. «دانش» رکن اساسی و جدایی‌ناپذیر بازار بورس محسوب می‌شود. هرگز بدون کسب اطلاعات کامل اقدام به خرید سهام نکنید. یکی از صریح‌ترین پاسخ‌ها برای سؤال «چگونه در بورس ضرر نکنیم»، گذراندن آموزش‌های لازم در این زمینه است.

2. اعتماد کردن به افرادی که خودشان هشت‌شان گروی نه‌شان است

بارها و بارها درباره‌ی این موضوع صحبت شده و به کاربران تذکر داده شده است اما همچنان این عامل تبدیل به یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد ضرر در میان کاربران بورس است. فضای مجازی پر از کانال‌های VIP و به اصطلاح سیگنال فروش‌هایی هستند که هیچ‌کس آن‌ها را ندیده است. معلوم نیست که پشت این کانال چه کسی با چه سوادِ بورسی قرار گرفته است. افرادی که از بورس هیچ درآمد مستقیمی ندارند و برای کسب درآمد به سیگنال فروشی روی آورده‌اند. جالب است بدانید که خیلی از این افراد سیگنال‌های خریدوفروش خود را از روی دست این و آن کپی می‌کنند. اعتماد کردن به این افراد مقدمه‌ای برای از بین رفتن سرمایه‌های شما است. ماه‌های اولیه‌ی سال همه‌ی این کانال‌ها صحبت از به ثمر نشستن تمام پیشنهادهای خرید خود می‌کردند، اما اکنون که بازار روند نزولی در پیش گرفته نیز چنین ادعایی در میان آن‌ها سراغ دارید؟

3. هیجان و نداشتن استراتژی؛ آنچه کاربران بورس را خانه خراب می‌کند

یکی از عوامل ایجاد کننده‌ی ضرر که در بخش‌های بعدی برای پاسخ به سؤال چگونه در بورس ضرر نکنیم، بیشتر به آن خواهیم پرداخت، نداشتن استراتژی معاملاتی مشخص برای خریدوفروش سهم است. این موضوع برا تمام کاربران بورس صادق است؛ هم آن‌هایی که دانشی درباره‌ی بورس ندارند و هم آن‌هایی که در حد کم یا حتی زیاد از بورس مطلع هستند. استراتژی معاملاتی در یک تعریف ساده چارچوب مشخصی است که به شما می‌گوید چه زمانی و در چه قیمتی یک سهم را بخرید و با چه قیمتی آن را بفروشید. همچنین استراتژی معاملاتی برای شما روشن می‌کند که اگر ضرر کردید، برای جبران ضرر و جلوگیری از ضررهای زیاد چه باید کرد.

4. اصرار پشت اصرار روی تحلیل‌های نادرست

مسلماً هیچ کس همه‌ی تحلیل‌هایش در بازار درست از آب در نیامده و تحلیل‌های اشتباه هم جزئی از این بازار است، اما خیلی از ما پافشاری عجیبی روی تحلیل‌های اشتباه خود داریم و حاضر نیستیم بپذیریم که تحلیلمان اشتباه بوده است. اگر استراتژی مشخصی داشته باشیم، حتی یک تحلیل اشتباه ضرر هنگفتی به ما تحمیل نخواهد کرد و می‌توانیم در معامله‌ی بعدی به‌راحتی آن را جبران کنیم. اصلاً یکی از پایه‌‌ای‌ترین پاسخ‌ها به سؤال «چگونه در بورس ضرر نکنیم» مربوط به نحوه‌ی برخورد با تحلیل‌های اشتباه در بازار است. اما اصرار روی این تحلیل‌ها و باقی ماندن در سهم می‌تواند شما را وارد منجلابی بزرگ کند. از یک جایی به بعد دیگر نه ماندن در سهم معنی دارد و نه خروج از آن. با رسیدن به این شرایط دیگر معامله‌ی شما کاملاً از دست رفته است.

5. صف‌های طولانی خرید و فروش؛ وسوسه ای که باید با آن مقابله کرد

یکی از تعاریفی که تنها مختص بازار بورس ایران است و در بورس‌های بین‌المللی کمتر شاهد آن هستیم، مفهوم صف خرید و صف فروش است. به اصل ماهیت این تعریف کاری نداریم و قصد ورود به آن را نداریم، اما متأسفانه شاهد هستیم که این صف‌ها تبدیل به یکی از معیارهای اصلی خریدوفروش برای کاربران شده است. افراد بلافاصله بعد از دیدن صف‌های خرید طولانی وارد این صف شده و بعد از دیدن صف فروش، از آن خارج می‌شوند. جالب است بدانید که مشاهده شده سهمی در یک روز معاملاتی هم صف خرید را تجربه کرده و هم صف فروش را و این دسته از کاربران در هر دو صف با این جریان ویرانگر همراه بوده‌اند. این روند معاملاتی می‌تواند در دراز مدت فاجعه‌ای در سرمایه‌های شما ایجاد کند. برای دانستن اینکه «چگونه در بورس ضرر نکنیم»، ابتدا باید بتوانیم جلوی هیجانات خود را بگیریم و تحت تأثیر این هیجانات وارد بازار نشویم.

6. میزان ضرر و سود؛ خط قرمزی که باید از قبل تعیین شود

تعیین نکردن حد ضرر و سود در یک سهم می‌توانند از دلایل ایجاد ضرر برای معامله‌گر باشند. با مشخص نکردن حد ضرر شما تا هر قیمتی در سهم باقی خواهید ماند و ممکن است ضررهای هنگفتی را شاهد باشید. با نداشتن حد سود هم به موقع از سهم خارج نمی‌شوید و در ادامه‌ی این روند تمام سودهای خود را از دست خواهید داد. حتی ممکن است تحت تأثیر هیجان نزول سهم، اصل سرمایه‌ی خود را نیز به خطر بیندازید.

پول بر باد مده تا ندهی بر بادم

در بررسی پاسخ به این سوال که چگونه در بورس ضرر نکنیم، به یک مورد مهم می‌رسیم: اینکه چگونه در بازار بورس پول از دست ندهیم و سرمایه‌های خود را حفظ کنیم.

در این روند چندین عامل دخیل هستند:

• دلایل روانشناسی
• شناخت بازار
• علم تکنیکال و تحلیل بنیادی
• مدیریت سرمایه

این‌ها چهار عامل اصلی هستند که می‌توانند مانع از از دست رفتن سرمایه‌های ما در بورس شوند. اطلاع از اصول مدیریت سرمایه باعث می‌شود تا ما با کنترل کامل ریسک وارد بازار شویم. کنترل ریسک به این معنی است که اصل سرمایه‌ی خود را به خطر نیندازیم و تنها روی سودهای خود ریسک کنیم. شناخت بازار و اجتناب از هیجانات آن موضوعی مهم برای ما است که بتوانیم به کمک آن‌ها از ضرر کردن جلوگیری کنیم. نکات مهم زیر می‌توانند در این راه شما را یاری دهند:

• طمع؛ آنچه باعث پیشی گرفتن ضرر از سود می‌شود

متأسفانه کاربران امروز بازار بورس ایران تنها با یک دیدگاه وارد بازار می‌شوند و آن هم تبدیل سرمایه‌های میلیونی خود به دارایی‌های میلیاردی در یک مدت کوتاه است. این طرز تفکر غلط یکی از دلایل اصلی ضرر کردن این افراد است. در حالی که بزرگترین معامله گران در این بازار در اولویت اول خود سعی دارند ضرر نکنند و سپس به فکر سود کردن هستند. اگر شما ضرر کنید و سرمایه‌های خود را از دست بدهید، دیگر پولی ندارید که با آن وارد بازار شوید.

• پول‌های اضافه؛ چتر نجات شما

بازار بورس یک بازار چرخشی است. یعنی هم با نوسان مثبت روبرو می‌شود و هم دارای نوسان منفی است. این روند ممکن است در یک بازه‌ی طولانی مدت یک ساله و حتی بیشتر رخ دهد. مسلماً شما اگر پولی را وارد بازار کنید که به آن نیاز دارید و مجبور به خارج کردن آن از بازار شوید، نمی‌توانید به صورت کامل با این چرخه همراه بمانید.

• مربی؛ نجات غریق شما

فرض کنید شما درصدد آموزش شنا هستید. شهر پر از استخرهای مختلف است و شما هم می‌توانید وارد هر یک از این استخرها شوید و تنی به آب بزنید. اما آیا بدون استفاده از مربی به جاهای عمیق استخر هم وارد می‌شوید؟ ورود به این قسمت‌های استخر برای کسی که شنا بلد نیست می‌تواند خطر مرگ را به همراه داشته باشد. دقیقاً مشابه این اتفاق در بازار بورس نیز می‌تواند رخ دهد. معامله با مبالغ کم برای آشنا شدن با بازار شما را در خطر بزرگی نمی‌اندازد، اما بدون مربی وارد قسمت‌های عمیق بازار شدن می‌تواند از بین رفتن همه‌ی سرمایه‌های شما را به دنبال داشته باشد. البته منظور از مربی سیگنال فروش‌های شبکه‌های مجازی نیستند. مربی‌های سرمایه‌گذاری شناخته شده‌ای در بازار وجود دارند که شما هم می‌توانید سرمایه‌های خود را به آن‌ها بسپارید و یا از آن‌ها برای سرمایه‌گذاری مشاوره بگیرید. داشتن مربی یکی از بهترین پاسخ‌ها برای سؤال «چگونه در بورس ضرر نکنیم» است.

چه کنم‌ها و چه نکنم‌ها در بازار بورس ایران

در بازار بورس ایران به خاطر داشته باشید که:

• نباید تنها به دلیل هیجان و طولانی شدن لحظه‌ای صف خرید یک سهم وارد آن شوید؛
• نباید همه‌ی سرمایه‌های زندگی خود را وارد بازار کنید. تنها سرمایه‌های مازاد خود را به بازار بورس ببرید؛
• باید قبل از ورود به بازار آموزش‌های لازم را ببینید؛
• باید قبل از هر معامله‌ای استراتژی ورود و خروج خود از بازار را تعیین کنید؛
• هرگز برای ورود به بازار بورس دیر نخواهد شد و با این طرز تفکر اقدام به خرید سهام بدون هیچ ایده‌ای نکنید؛
• باید بدانید که همیشه لازم نیست سهام بخرید. گاهی اوقات تشخیص اینکه نباید سهمی را بخرید خیلی ارزشمندتر از خرید سهام است؛
• برای ورود به بازار ابتدا به شناخت کافی از آن برسید؛
• نباید روی تحلیل‌های خود اصرار داشته باشید. اتخاذ تصمیم‌های صد‌در‌صد درست در بازار نشدنی است. هنر یک معامله‌گر در این است که هنگام ارائه‌ی تحلیل‌های اشتباه خود نیز بدون ضرر و یا با کمترین ضرر از بازار خارج شود؛
• اگر هیچ ایده‌ای برای سرمایه‌گذاری ندارید وارد بازار نشوید.

در شرایط فعلی، بازار بورس ایران با ما از چه سخن می‌گوید؟

بازار بورس ایران در حال حاضر در یک روند نزولی قوی قرار گرفته است و در چند ماه اخیر افت‌های شدیدی را تجربه کرده است. این افت می‌تواند هم چنان ادامه داشته باشد یا به‌زودی به اتمام برسد. کاربران باید بدانند که این افت‌وخیزها همیشه در بازار وجود داشته‌ و دارند. نزول بازار بورس اتفاق تازه‌ای نیست. شاید رسیدن به پاسخ سؤال چگونه در بورس ضرر نکنیم، در بازار فعلی بورس ایران بیشتر از گذشته برای ما حیاتی باشد. عجله کردن و اتخاذ تصمیم‌های هیجانی از جمله ضررهای بزرگ برای معامله‌گران در بازار امروز بورس ایران است. همه‌ی نزول‌ها یک روز به پایان می‌رسند، همان‌طور که هیچ صعودی برای همیشه ماندگار نمی‌ماند. از این رو بهتر است به دور از هیجان و با داشتن استراتژی درست اقدام به تحلیل بازار کنیم و جلوی ضررهای خود را بگیریم. یکی از بهترین تصمیم‌ها در این بازار به جای ورود به معاملات مختلف بدون دانش کافی، سپری کردن دوره‌های آموزشی است. این دوره‌ها به شما کمک خواهد کرد که بعد از این بهتر درباره‌ی معامله در بازار بورس تصمیم بگیرید.

ریسک در بازار بورس ایران؛ آنچه تن همه را می‌لرزاند

بازار بورس ایران در حال حاضر یک بازار یک طرفه است. به این معنی که کاربران تنها با صعود سهم می‌توانند از آن سود به دست بیاورند. این بازار در حال حاضر با محدودیت نوسان ۵ درصدی در هر روز معاملاتی همراه است. محدودیت نوسان در تمام بازارهای دنیا امری طبیعی است. البته برای برخی کشورها این محدوده بزرگتر است. وجود محدودیت نوسان ۵ درصدی در بازار باعث می‌شود تا شما در هر روز درصد مشخصی سود یا ضرر کنید. در حال حاضر اگر شما یک سهم را در روزی کاری در سقف قیمتی مشخص بخرید و در کف قیمتی بفروشید، نهایت با حدود ۱۰ درصد ضرر روبرو خواهید بود.

تنش‌ها در ایران؛ آنچه بازار بورس را زمین می‌زند

هیج تنشی در ایران به‌خودی‌خود موجب ریزش بورس نیست. بلکه این هیجانات افراد معامله‌گر در بازار است که این سقوط‌ها را منجر می‌شود. افرادی که بعد از هر توییتی از هزاران کیلومتر دورتر از خاک ایران تصمیم به فروش سهم می‌گیرند، همان کسانی هستند که این روزها آن‌ها را در صف‌های طولانی فروش‌ می‌بینید. جالب است که جز هیجان هیچ ایده و منطقی پشت رفتار این کاربران وجود ندارد. تنش‌های ایجاد شده در کشور به عنوان یک ریسک غیر سیستماتیک تعریف می‌شوند. به صورت کلی ترس از دست دادن سرمایه باعث می‌شود تا افراد بیشتر احتیاط کنند. هر اتفاقی که در واقعیت رخ می‌دهد و ترس از دست دادن سرمایه‌ها را به ذهن کاربران وارد می‌کند، باعث هیجان زده شدن آن‌ها و در نتیجه سقوط بازار می‌شود.

و در پایان…

بازار بورس، خصوصا بازار بورس ایران، بازاری پر تنش است. اگر می‌دانید که این تنش‌ها شما را هیجان‌زده می‌کند و تصمیم‌گیری‌های سریع را برایتان در پی دارد، وارد این بازار نشوید. سود نکردن روی سرمایه‌های راکد به مراتب بهتر از خانه خرابی است. اما اگر عزمتان را برای ورود به بازار بورس جزم کرده‌‌اید، پیش از ورود، به یادگیری بیندیشید. داشتن دانش در بازار بورس شما را یک سر و گردن از خیلی کاربران بورس بالاتر نگه خواهد داشت.