چگونه در بورس ضرر نکنیم؟ ۱۲ ترفند برای جلوگیری از ضرر در بورس

۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۲، شاخص کل بورس حدود ۴/۷۷ درصد کاهش پیدا کرد که سومین سقوط بزرگ در تاریخ بورس به‌شمار می‌رود. این اتفاق پس از چند ماه روند مثبت موجود در بازار رخ داد. تداوم چندروزه وضعیت نزولی شاخص با افت سنگین، سبب شد بسیاری از فعالان بازار سرمایه نگران تکرار اتفاقات سال ۱۳۹۹ شوند. فارغ از اتفاقاتی که پشت پرده بازار سرمایه جریان دارند، آیا راهی برای جلوگیری از ضرر در بورس وجود دارد؟ این پرسش مهمی است که در این مقاله به آن پاسخ‌ مناسب داده شده است. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

ضرر کردن در بورس به چه معناست؟

در زمان خرید یک سهم در بورس، هزینه مشخصی را به‌ازای هر سهم پرداخت می‌کنید. اگر به ‌هر دلیلی، در زمان فروش سهام، قیمت آن کمتر از بهای خریدتان باشد، ضرر کرده‌اید. بنابراین، تا قبل از اینکه دارایی خود را بفروشید، مفهومی به‌نام ضرر کردن معنای عینی پیدا نمی‌کند.

پرسش اساسی این است که چگونه متوجه شویم معاملات ما در بورس وارد ضرر و زیان شده است. معمولاً هر معامله‌گر باید با توجه به استراتژی معاملاتی خود، درصدی از قیمت خرید را به‌منزله حد ضرر تعیین کند. پیشنهاد می‌شود که حد ضرر برای معامله‌گران تازه‌کار حدود ۵ تا ۱۰ درصد قیمت خرید باشد، اما در مقابل، معامله‌گرانی هستند که حتی حد ضررهای بیش از ۵۰ درصد را نیز انتخاب می‌کنند. به‌هرحال، وقتی قیمت سهم تا محدوده حد ضرری رسید که تعیین کرده‌اید، باید برای فروش آن و خارج شدن اقدام کنید تا از ضررهای سنگین‌تر جلوگیری کنید.

آیا همواره باید در بازار بورس سود کرد؟

اگر کسی ادعا کند که تاکنون در بازار بورس ضرر نکرده است، از دو حال خارج نیست؛ یا اصلاً در بازار بورس فعالیت نمی‌کند که متضرر شود یا اینکه دروغ می‌گوید. بازارهای مالی جایی است که سود و ضرر توأمان در کنار یکدیگر اتفاق می‌افتند. خوشبختانه یا متأسفانه، نمی‌توانید فقط سود کردن را انتخاب کنید و در بورس فعالیت داشته باشید. تمام تلاش ما در بازار بورس باید برای افزایش میزان سود و کاهش ضرر باشد. اگر روحیه ضرر کردن ندارید یا با چند روز کاهش قیمت در بازار دست‌وپای خود را گم می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم که اصلاً وارد بازار سرمایه نشوید.

نگاهی به سنگین‌ترین ریزش‌های تاریخ بورس

بازار سرمایه در طول چند دهه فعالیت خود، روزهای تلخ‌وشیرین زیادی را از سر گذرانده است. تلخی اتفاقات سال ۱۳۹۹ به‌حدی بود که بسیاری تصور می‌کنند بزرگ‌ترین ریزش تاریخ بازار سرمایه در همان سال رقم خورده است. غافل از اینکه ریزش ۵/۵۱ درصدی شاخص کل در ۲۶ اسفند سال ۱۳۹۳، بزرگ‌ترین سقوط بازار تا امروز به‌حساب می‌آید. در تصویر زیر، تعدادی از بزرگ‌ترین سقوط‌های شاخص کل بورس تهران را مشاهده می‌کنید.

آنچه سال ۱۳۹۹ را از دیگر سال‌ها متمایز می‌کند، طولانی شدن دوره سقوط آزاد بازار است. شاخص کل در ابتدای این سال ۵۰۸ واحد را نشان می‌داد. به ‌فاصله پنج، ماه رشد چهاربرابری شاخص کل را تا مرز دومیلیون و صدهزار واحد شاهد بودیم، اما به یک‌باره ورق برگشت. با شروع شهریور سال ۱۳۹۹، ریزش بورس آغاز شد. این روند تا پایان سال ادامه داشت. در این مدت، صف‌های فروش سنگین در بازار مانع از آن می‌شد که سهام‌داران، سرمایه خود را از بازار خارج کنند. در پایان سال، شاخص کل به‌حدود یک‌میلیون و سیصدهزار واحد رسید؛ این یعنی حدود ۴۵ درصد افت شاخص کل که در نوع خود بی‌نظیر است. اوضاع برای سهام‌داران بورس در این دوره زمانی به حدی بد پیش رفت که تا همین امروز این پرسش مهم را مطرح می‌کنند: آیا ضرر بورس ۱۳۹۹ جبران می‌شود؟

ترفندهایی برای جلوگیری از ضرر در بورس 

وقتی درباره جلوگیری از ضرر در بورس صحبت می‌کنیم، نباید از نکته مهمی غافل شویم؛ ذات سرمایه‌گذاری با ریسک همراه است. به زبان ساده، یعنی حتی اگر تمام تلاش خود را برای ضرر نکردن به‌کار بگیرید، باز هم نمی‌توانید احتمال این اتفاق را به‌صفر برسانید. درعین‌حال، راهکارهایی وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید تا حد زیادی ضرر و زیان در بورس را مدیریت کنید. از بهترین ترفندهای موجود برای ضرر نکردن در بورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. داشتن استراتژی معاملاتی شخصی

هرجایی که چشم می‌چرخانید، استادان خودخوانده‌ای هستند که کانال‌های VIP برای سیگنال خرید و فروش سهام راه‌اندازی کرده‌اند. اگر فکر می‌کنید که با پرداخت حق عضویت در این کانال‌ها می‌توانید به‌موفقیت در بورس یا هر بازار مالی دیگری دست پیدا کنید، سخت در اشتباه‌اید. تا زمانی که استراتژی معاملاتی شخصی خود را تدوین نکنید، نمی‌توانید جلوی ضرر در بورس را بگیرید.

عبارت استراتژی معاملاتی شاید کمی ترسناک به‌نظر برسد؛ اما آن‌قدر که فکر می‌کنید، پیچیده نیست. اگر بتوانید به‌ این پرسش پاسخ دهید که چرا یک سهم را در بورس می‌خرید یا می‌فروشید، یعنی استراتژی معاملاتی شخصی دارید. پیشنهاد می‌کنیم مقاله مدیریت سرمایه را مطالعه کنید.

۲. پایبندی به استراتژی معاملاتی شخصی

مهم‌تر از داشتن استراتژی معاملاتی شخصی، پایبندی به آن است. فراموش نکنید تا زمانی که یک سهم را در بازار نفروخته‌اید، حتی اگر ۵۰ درصد کاهش قیمت داشته باشد، باز هم ضرر نکرده‌اید. اینکه دیگران در حال فروش یک سهم هستند یا تعدادی زیادی از سهام‌داران برای خرید سهم دیگری صف کشیده‌اند، نباید سبب تغییر در تصمیم‌گیری شما شود. فقط وقتی باید استراتژی معاملاتی خود را تغییر دهید که به ناکارآمدی آن پی ببرید.

در نقش معامله‌گر حرفه‌ای، باید حد سود و ضرر مشخصی برای هر خرید خود در بازار سرمایه تعیین کنید. شاید لازم باشد که در گذر زمان حد سود و ضرر خود را به‌روزرسانی کنید؛ اما پیشنهاد می‌کنیم همواره بر اساس حد سود و زیان سفارش فروش خود را در بورس ثبت کنید. پیشنهاد می‌کنیم مقاله روش‌های تعیین حد سود و حد ضرر را مطالعه کنید.

۳. ایجاد پرتفوی متنوع در بورس

وقتی همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد می‌گذارید، با افتادن سبد همه تخم‌مرغ‌ها را از دست خواهید داد. دقیقاً همین موضوع درباره سرمایه‌گذاری در بورس نیز صدق می‌کند. ترجمه این جمله در بورس یعنی اینکه تمام سرمایه خود را صرف خرید یک سهم نکنید. با ایجاد پرتفوی متنوع می‌توانید تاحدی جلوی ضرر کردن در بورس را بگیرید.

برای این منظور، پیشنهاد می‌کنیم که با توجه به وضعیت بنیادی شرکت‌های فعال در بورس، از برخی گروه‌های صنعتی فعال در بورس، یک سهم را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید. اگر با شرکت‌های فعال در بورس آشنایی ندارید، مقاله انواع صنایع بورسی را مطالعه کنید.

۴. خرید پله‌ای و میانگین کم کردن

کاهش قیمت سهام در بازار فرصت مناسبی برای میانگین کم کردن در اختیار شما قرار می‌دهد. بر این اساس، می‌توانید با خرید پله‌ای سهام در مسیر نزولی، ضمن کم کردن میانگین، فرصت جبران ضرر هنگام افزایش قیمت را نیز برای خود فراهم کنید. البته میانگین کم کردن باید بر اساس تحلیل تکنیکال انجام بگیرد؛ یعنی باید از میزان احتمالی کاهش قیمت سهام برآورد داشته باشید. سپس تا قبل از رسیدن قیمت به محدوده احتمالی، در چند مرحله برای خرید تعداد مشخصی از سهام اقدام کنید. با مطالعه مقاله روش مارتینگل چیست، می‌توانید نحوه میانگین کم کردن در بورس را یاد بگیرید.

۵. رصد اخبار اقتصادی و سیاسی

در جایگاه سرمایه‌گذار در بورس، باید حتماً اخبار اقتصادی و سیاسی مهم در کشور را بررسی کنید. اتفاقاتی مانند افزایش یا کاهش قیمت دلار به‌طور مستقیم روی شاخص بورس تأثیرگذارند. ضمن اینکه نباید از اخبار مهم سیاسی نیز غافل شد. هر زمان که در بازار خبرهایی مبنی بر توافق ایران با کشورهای ۱+۵ منتشر می‌شود، تغییراتی در قیمت‌ها به‌چشم می‌آیند.

اجازه دهید مثال داخلی مهمی نیز در این زمینه بزنیم. خرید خودرو در بورس کالا تصمیمی بود که در سال ۱۴۰۲ در مقاطعی عملیاتی شد. این تصمیم عملاً سبب افزایش ارزش سهام گروه خودرویی در بورس شد. همچنین، پس از آنکه دستور داده شد عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شود، شاهد تشکیل صف فروش سنگین برای نمادهای گروه خودرویی بودیم. بنابراین، برای جلوگیری از ضرر در بورس باید حتماً پیگیر اخبار باشید.

۶. تحلیل بنیادی سهام

در بحث استراتژی معاملاتی، اشاره کردیم که باید دلیل خوبی برای خرید یک سهم داشته باشید. تحلیل بنیادی کمک می‌کند تا دلیل مناسب و قانع‌کننده‌ای برای خرید یک سهم بیابید. صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی حاوی اطلاعات بسیار مهمی، ازجمله سود عملیاتی و غیرعملیاتی هستند که برای ارزیابی وضعیت سودآوری آن‌ها بسیار مفیدند.

با تحلیل بنیادی می‌توانید به تخمین مناسبی از ارزش فعلی و آینده یک سهم در بازار بورس دست پیدا کنید. بنابراین، اگر ارزش فعلی یک سهم از بهای بنیادی آن کمتر بود، می‌توانید برای خرید آن اقدام کنید. در غیر این صورت، خرید سهامی که وضعیت بنیادی خوبی ندارد، چیزی جز ضرر عاید شما نخواهد کرد. مهم‌ترین ابزار تحلیل بنیادی در اختیار فعالان بازار سرمایه، سایت کدال است. برای آشنایی با این سایت، مقاله کدال چیست را مطالعه کنید.

۷. تابلوخوانی

تابلوخوانی از ترفندهای کاربردی برای جلوگیری از ضرر در بورس، به‌ویژه در کوتاه‌مدت است. داده‌های ارزشمندی روی تابلوی معاملات بورس وجود دارند. اگر از این داده‌ها به‌نحو احسن استفاده کنید، می‌توانید نبض بازار را در اختیار بگیرید. بازیگران سهم و حقوقی‌ها در افزایش یا کاهش قیمت سهام نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. تابلوخوانی کمک می‌کند تا عملکرد این گروه از معامله‌‌گران را زیرنظر بگیرید.

یکی از مفاهیم کاربردی تابلو، نمودار عمق بازار است. این نمودار اطلاعات دفترچه سفارش در بازار را به‌صورت تفکیک‌شده در اختیارتان قرار می‌دهد. به زبان ساده، با استفاده از نمودار عمق بازار می‌توانید تشخیص دهید که روی قیمت‌های مختلف چه حجمی از سفارش خرید و فروش در بازار ثبت شده است. به‌ این ترتیب، می‌توانید تصویر واضحی از عرضه و تقاضا در بازار را در اختیار داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم مقاله نمودار عمق بازار را مطالعه کنید.

۸. تحلیل تکنیکال سهام

با استفاده از تحلیل بنیادی، می‌توانید ارزش واقعی یک سهم را برآورد کنید، اما پرسش اساسی این است که چه زمانی سهام به ارزش واقعی خود دست پیدا می‌کند. تحلیل تکنیکال برای پیدا کردن پاسخ این پرسش به ‌شما کمک می‌کند. اگر قرار است زمان خرید و فروش یا حد سود و ضرر معاملات خود را تعیین کنید، باید از ابزارهای تحلیل تکنیکال کمک بگیرید.

الگوهای قیمت، اندیکاتورها و ابزارهای دیگر هرکدام می‌توانند در جلوگیری از ضرر در بورس، نقش مهمی ایفا کنند. همچنین، در «کلینیک سرمایه» دو دوره آموزشی تحلیل تکنیکال مقدماتی و پیشرفته را برای شما عزیزان آماده کرده‌ایم. با تهیه این دوره‌های آموزشی، یکبار برای همیشه تحلیل تکنیکال را فرابگیرید.

۹. همراه شدن با روند‌های بازار

پیش‌تر اشاره کردیم که باید به استراتژی شخصی خود پایبند باشید؛ یعنی از رفتارهای گله‌ای در بازار پرهیز کنید. بعضی تصور می‌کنند که این جمله به‌معنی حرکت در خلاف جهت روند بازار است. درحالی‌که به‌هیچ‌وجه این طور نیست. برای موفقیت در هر بازاری از جمله بورس، باید با روندها دوست باشید. به‌ عبارت دیگر، استراتژی معاملاتی شما نباید با روندهای بلندمدت حاکم در بازار تضاد داشته باشد. درغیراین‌صورت ضرر و زیان اجتناب ناپذیر است.

۱۰. استفاده از ربات‌های هوش مصنوعی

این روزها که بازار هوش مصنوعی داغ شده است، بار دیگر به ظرفیت ربات‌های هوش مصنوعی برای معامله در بازارهای مالی توجه شده است. در تحلیل تکنیکال، با انبوهی از ابزارها مانند اندیکاتورها سروکار دارید. همچنین، در تحلیل بنیادی با حجم زیادی از داده‌ها مواجه‌اید. بنابراین، طبیعی است که در چنین شرایطی معامله‌گر توان بررسی کامل تمام ابزارهای تکنیکال و بنیادی را برای سهام‌های گوناگون در اختیار نداشته باشد.

ربات‌های هوش مصنوعی تمام اطلاعات و داده‌های موجود درباره سهام مختلف را تجزیه‌وتحلیل می‌کنند. سپس نتایج را در سریع‌ترین زمان ممکن در اختیار شما قرار می‌دهند. بنابراین، با استفاده از ربات‌های معامله‌گر بورسی، می‌توانید سریع‌تر از دیگران دربارة نزولی شدن روند قیمت سهام اطلاع پیدا کنید. سپس برای فروش دارایی در زمان مناسب تصمیم بگیرید. حتی ربات‌هایی نیز هستند که در زمینه ثبت سفارش فعالیت می‌کنند. در بازار بورس، این دسته از ربات‌ها با نام ربات‌های سرخط‌زن شناخته می‌شوند. سرعت زیاد در ارسال سفارش به هسته معاملات، مزیت اصلی این ربات‌ها در مقایسه با ثبت سفارش به‌صورت دستی است.

۱۱. روان‌شناسی بازار

برای فعالیت در بورس باید در زمینه روان‌شناسی بازار مطالعه داشته باشید. روان‌شناسی بازار کمک می‌کند تا برآیند رفتار جمعی معامله‌گران در بازار را در هر زمان شناسایی کنید. به ‌عبارت دیگر، با روان‌شناسی بازار متوجه خواهید شد که چه زمانی معامله‌گران برای خرید دست‌به‌جیب می‌شوند یا چه زمانی صف‌های فروش سنگینی را ایجاد می‌کنند. کتاب‌های علمی زیادی در این زمینه به‌رشته تحریر درآمده‌اند که برخی از بهترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• کتاب معامله‌گر منضبط (The Disciplined Trader) اثر مارک داگلاس
• کتاب جادوگران بازار نوین (The New Market Wizards) اثر جک دی شواگر
• کتاب ۲۳ اصل موفقیت وارن بافت (۲۳ Principles of Warren Buffett’s Success) اثر مارک تایر
• کتاب راه لاک‌پشتی (Way of The Turtle) اثر کرتیس ام فیث

۱۲. استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری

راه‌حل آخر برای جلوگیری از ضرر در بورس، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. انواع گوناگونی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید ریسک سرمایه‌گذاری در بورس را به‌حداقل برسانید. حتی گزینه‌هایی مانند صندوق درآمد ثابت وجود دارد که مانند سپرده بانکی، سود تضمین‌شده در اختیارتان قرار می‌دهند. برای آشنایی با بهترین و پربازده‌ترین صندوق‌ها مقاله صندوق سرمایه گذاری چیست را مطالعه کنید.

کلام پایانی

در این مطلب تلاش کردیم تا به پرسش چگونه در بورس ضرر نکنیم، پاسخ دهیم. در پایان، لازم است پیشنهاد دوستانه‌ای را با شما در میان بگذاریم. تحت هیچ شرایطی سرمایه‌ای را که برای اداره زندگی روزمره نیاز دارید، وارد بورس نکنید. همچنین، فکر قرض کردن و وام گرفتن برای سرمایه‌گذاری در بورس را از سر بیرون کنید. این تصمیمات جز خسارت‌های جبران‌ناپذیر هیچ نتیجه‌ای در پی نخواهند داشت. اگر شما هم پیشنهادی برای جلوگیری از ضرر در بورس دارید، حتماً با ما در میان بگذارید.