ارز دیجیتال چیست و چه کاربردی دارد؟

پول، همان چیزی که به اعتقاد برخی چرک کف دست است، در گذر زمان به شکل‌های مختلفی درمی‌آید. جدیدترین شکل پول که بیش از یک دهه است بر سر زبان‌ها افتاده، ارز دیجیتال، رمز ارز یا کریپتوکارنسی (Cryptocurrency) است. بیت‌کوین به‌عنوان نخستین ارز دیجیتال، در سال ۲۰۰۹ رونمایی شد. از همان روزهای اول، بسیاری از کارشناسان، رمزارزها را کلاهبرداری بزرگ قرن ۲۱ معرفی می‌کردند؛ اما فقط کافی بود یک بیت‌کوین به ارزش ناچیزی در همان سال‌های ابتدایی تهیه می‌کردید و امروز که در حال مطالعه این مقاله هستید، صاحب چندین هزار دلار سرمایه بودید.

واقعاً ارز دیجیتال چیست که عده‌ای در ردیف طرفداران متعصب آن قرار می‌گیرند و عده‌ای هنوز هم آن را ابزار کلاهبرداری از مردم در سراسر دنیا تلقی می‌کنند؟ اگر برای یافتن پاسخ این سؤال کنجکاوید، تا پایان مطلب حاضر با ما همراه باشید.

کریپتوکارنسی چیست؟

ارز دیجیتال به زبان ساده نوعی پول دیجیتال است که مبتنی بر رمزنگاری ایمنی آن برآورده می‌شود. ارزهای دیجیتال مبتنی بر شبکه‌های بلاک‌چین راه‌اندازی می‌شوند. بلاک‌چین فناوری غیرمتمرکز است. داده‌های مرتبط با تراکنش‌ها در شبکه‌های بلاک‌چین به کمک دفتر کل توزیع‌شده، ثبت و ضبط می‌شوند.

برخلاف سیستم‌های مالی سنتی که زیرنظر نهادهای مشخصی مانند بانک‌های مرکزی اداره می‌شوند، رمزارزها به‌هیچ‌وجه به فرد یا نهاد خاصی متکی نیستند؛ بلکه شبکه‌ای از رایانه‌ها که با نام گره شناخته می‌شوند، شبکه‌های بلاکچین را مدیریت می‌کنند. حداقل از نظر تئوری، می‌توان این گزاره را ذکر کرد که ارزهای دیجیتال با توجه به ماهیتشان از دخالت و دستکاری دولت‌ها مصون هستند.

نگاهی به تاریخچه ارزهای دیجیتال

به زبان ساده، اشاره کردیم که ارز دیجیتال چیست؛ اما شاید تعاریف مذکور، گره‌های ذهنی شما را بیشتر کرده باشند. با ما همراه باشید تا گام به گام ابعاد مختلفی از رمرارزها را موشکافی کنیم. قدم اول، مربوط به تاریخچه این ارزهاست. برای بررسی تاریخچه ارزهای دیجیتال، باید حتماً به سراغ بیت‌کوین رفت. خالق بیت کوین (ساتوشی ناکاموتو) در سال ۲۰۰۸ از سند بسیار مهمی به نام وایت پیپر بیت کوین رونمایی کرد.

در این سند بحث‌های مهمی درباره ماهیت بیت کوین و کارایی آن ذکر شده است. در مقاله اختصاصی که برای وایت پیپر بیت کوین آماده کرده‌ایم، می‌توانید سرفصل‌های مهم این سند را مطالعه کنید. مهم‌ترین نکته درباره بیت کوین مربوط به ماهیت غیرمتمرکز آن است؛ به این معنی که امکان مبادلات مالی در بستر آنلاین بدون نظارت هیچ نهاد ثالثی مانند بانک با استفاده از BTC فراهم می‌شود.

از آن زمان به این طرف، روزبه‌روز ارزهای دیجیتال جدیدی با کاربری‌های مختلف معرفی شده‌اند. تعداد ارزهای دیجیتال منحصربه‌فرد در بازار رمزارزها از ده هزار عبور کرده است. ارزهای دیجیتال در حال سرک کشیدن به حوزه‌های مختلفی هستند. از صنعت بازی (گیم‌فای) گرفته تا تجارت جهانی، می‌توان ردپای پروژه‌های مبتنی بر رمزارزها را مشاهده کرد.

مهم‌ترین ویژگی‌های ارز دیجیتال

توضیح درباره ویژگی‌های رمزارزها کمک می‌کند تا به پاسخ سؤال ارز دیجیتال چیست، نزدیک‌تر شوید. از مهم‌ترین ویژگی‌های رمزارزها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. حذف واسطه از معاملات آنلاین

تمام معاملات آنلاین در سیستم مالی فعلی جهان زیرنظر بانک‌های مرکزی انجام می‌شود. این در حالی است که رمزارزها کاملاً مستقل از نظارت نهاد متمرکزی مانند دولت یا بانک مرکزی در هر کشوری است؛ بنابراین، افراد می‌توانند در هر نقطه از دنیا با هر گوشه دیگر از جهان، به کمک رمزارزها تبادل مالی آنلاین داشته باشند. نظارت بر چرخه تراکنش‌های ارزهای دیجیتال بر عهده اعضای جامعه آن‌هاست.

۲. ناشناس بودن تراکنش‌های ارز دیجیتال

در سیستم مالی سنتی تمام تراکنش‌های افراد با هویت واقعی آن‌ها رصد می‌شود. این در حالی است که تمام تراکنش‌های ارزهای دیجیتال به صورت ناشناس انجام می‌شود. هر فرد یا شرکت صاحب ارزهای دیجیتال هویت مشخص و منحصربه‌فرد خود را در شبکه بلاک‌چین دارد. درعین‌حال، دیگران نمی‌توانند به هویت واقعی افراد حاضر در شبکه‌های بلاک‌چین پی ببرند.

۳. امنیت رمزارزها

در سیستم مالی سنتی، سرمایه خود را در بانک‌ها ذخیره می‌کنید. مسئولیت تأمین امنیت دارایی نیز کاملاً بر عهده بانک است. حذف واسطه‌ها در بازار رمزارزها احتمالاً این سؤال را به ذهن متبادر کند که تأمین امنیت سرمایه‌ها بر عهده کیست؟ افراد دارایی‌های رمزنگاری خود را در کیف پول‌های دیجیتال یا حساب‌های شخصی در صرافی‌ها نگهداری می‌کنند.

کیف پول‌های دیجیتال دارای کلید‌های عمومی و خصوصی هستند که فرد تا زمانی که این اطلاعات را در اختیار دیگران قرار ندهد، می‌تواند امنیت سرمایه‌اش را تأمین کند. به‌طور کلی، مسئله تأمین امنیت دارایی‌ها در بازار ارزهای دیجیتال چالشی جدی است که در طول سال‌های گذشته، برای ارتقای آن تلاش‌های زیادی شده است.

۴. امنیت زیاد تراکنش‌ها

تراکنش‌های ارز دیجیتال در بستری کاملاً امن انجام می‌گیرد. به‌هیچ‌وجه کسی نمی‌تواند یک ارز دیجیتال را هم‌زمان برای دو آدرس مختلف ارسال کند. علاوه بر آن، احتمال دستکاری تراکنش‌ها با توجه به نظارت گره‌ها در شبکه بلاک‌چین تقریباً وجود ندارد.

ارز دیجیتال چگونه کار می‌کند؟

احتمالاً شما هم درباره مکانیزم عملکرد ارز دیجیتال کنجکاو شده‌اید. چگونه یک سیستم مالی بدون نظارت نهادی مانند بانک مرکزی و دولت پابرجا می‌ماند؟ تمام تکیه رمزارزها بر فناوری بلاک‌چین است. وقتی نام ارزهای دیجیتال را جست‌وجو می‌کنید، با تصاویری شبیه به سکه برای هر رمزارز مواجه می‌شوید. درعین‌حال، باید توجه کنید که هیچ خبری از اسکناس یا سکه نیست. همه‌چیز دیجیتالی است.

ارزهای دیجیتال از طریق فرایندی به نام ماینینگ یا استخراج ایجاد می‌شوند. البته، لازم نیست همه کاربران در فرایند ماینینگ مشارکت کنند؛ بلکه امکان خرید و فروش ارزهای دیجیتال از طریق صرافی‌های آنلاین نیز وجود دارد. در فرایند استخراج ارز دیجیتال، سیستم‌های سخت‌افزاری پیشرفته معاملات ریاضی پیچیده‌ای را حل می‌کنند.

شبکه‌های بلاک‌چین به صورت خودکار مبتنی بر الگوریتم‌های اجماع کار می‌کنند. هر فرد برای فعالیت در شبکه بلاک‌چین باید الگوریتم اجماع آن را بپذیرد. دو الگوریتم اجماع اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) به‌عنوان چارچوب‌های اصلی در شبکه‌های بلاک‌چین مختلف شناخته می‌شوند. به این ترتیب، همه‌چیز به صورت خودکار مبتنی بر قوانین مشخصی در شبکه بلاک‌چین اداره می‌شود. گروهی از کاربران به‌عنوان گره، مسئولیت اجرای قوانین و نظارت بر آن‌ها را به عهده می‌گیرند. هر تراکنش در شبکه بلاک‌چین باید با تأیید گره‌ها که دراصطلاح ماینر نامیده می‌شوند، نهایی شود.

تفاوت ارز دیجیتال با پول معمولی چیست؟

از مهم‌ترین تفاوت‌های ارز دیجیتال با پول معمولی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:‌

• پول‌های معمولی را بانک‌ها چاپ می‌کنند؛ اما رمزارزها در فرایند استخراج به وجود می‌آیند.
• پول‌های معمولی در فرمت اسکناس در اختیار عمومی قرار می‌گیرند؛ اما ارز دیجیتال صرفاً ماهیت مجازی دارد.
• دولت‌ها به‌عنوان پشتوانه پول‌های ملی نقش‌آفرینی می‌کنند؛ اما ارزهای دیجیتال پشتوانه‌ای به جز اعتماد عمومی ندارند.
• تراکنش‌های پول معمولی زیر نظر بانک‌ها انجام می‌شود؛ اما معاملات رمزارزها غیرمتمرکزند.
• پول‌های معمولی برای مصارف روزانه قابل استفاده هستند؛ اما ارزهای دیجیتال هنوز مورد پذیرش عمومی قرار نگرفته‌اند.

انواع ارز دیجیتال

 

در پاسخ به این سؤال که انواع ارز دیجیتال چیست، باید در نظر داشته باشید که از جنبه‌های مختلفی امکان طبقه‌بندی رمزارزها وجود دارد. رایج‌ترین دسته‌بندی ارزهای دیجیتال، آن‌ها را در دو گروه اصلی قرار می‌دهد که عبارت‌اند از:

۱. کوین

به هر ارز دیجیتال که شبکه بلاک‌چین اختصاصی دارد، در اصطلاح کوین (Coin) گفته می‌شود. بیت‌کوین به‌عنوان اولین کوین شناخته می‌شود. در عرف رایج بازار، به کوین‌های دیگر که در بازار رمزارزها وجود دارند، اصطلاح آلت کوین (AltCoin) اختصاص می‌یابد. از معروف‌ترین آلت کوین‌ها می‌توان به اتریوم (ETH)، لایت کوین (LTC) و بیت کوین کش (BCH) اشاره کرد.

۲. توکن

توکن (Token) نوع خاصی از ارزهای دیجیتال است که بلاک‌چین اختصاصی ندارند و روی یکی از شبکه‌های بلاک‌چین موجود ساخته می‌شوند. بخش چشمگیری از ارزهای دیجیتال موجود در بازار از نوع توکن هستند. بلاک‌چین اتریوم بزرگ‌ترین میزبان توکن‌هاست. پروژه‌های مبتنی بر بلاک‌چین معمولاً از این ظرفیت برای تعریف ارزهای دیجیتال اختصاصی خود استفاده می‌کنند. از معروف‌ترین توکن‌ها می‌توان به تتر (USDT)، بایننس کوین (BNB) و دای (DAI) اشاره کرد.

دلایل محبوبیت ارز دیجیتال چیست؟

حدود سیزده سال از آغاز به کار بازار رمزارزها می‌گذرد. در این مدت زمان کوتاه، رشد بازار رمزارزها بسیار شایان توجه بوده است. این رشد در تمام ابعاد به‌وضوح قابل مشاهده است. برای مثال، تعداد کاربران فعال در بازار رمزارزها در سراسر دنیا افزایش چشمگیری یافته است؛ حجم معاملات در این بازار روند صعودی دارد؛ ارزش بازار کریپتوکارنسی در مقایسه با یک دهه قبل قابل مقایسه نیست. همه این اتفاقات سبب ایجاد پرسش مهمی می‌شود: دلیل محبوبیت ارز دیجیتال چیست؟

در پاسخ به این سؤال باید به چند نکته بسیار مهم اشاره کنیم:

• عرضه محدود برخی از ارزهای دیجیتال سبب شد تا مشکل تورم پول‌های سنتی برطرف شود.
• ماهیت غیرمتمرکز بازار رمزارزها برای بسیاری از فعالان اقتصادی حقیقی و حقوقی بسیار جذاب است.
• سرعت انتقال پول به سراسر دنیا با استفاده از رمزارزها در مقایسه با سیستم مالی سنتی به‌مراتب بیشتر است.
• کارمزد هزینه‌های انتقال پول با استفاده از ارزهای دیجیتال کمتر از سیستم‌های مالی سنتی است.
• امکان سرمایه‌گذاری برای کسب سودهای هنگفت را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
• ارزهای دیجیتال آینده‌نگرند و هر روز مبتنی بر فناوری‌های جدید، پیشرفت‌های زیادی را به ارمغان می‌آورند.

کاربردهای رمزارز چیست؟

احتمالاً یکی دیگر از سؤالات مهمی که در ذهن شما ایجاد شده، این است که کاربردهای ارز دیجیتال چیست؟ در پاسخ باید بگوییم که ارزهای دیجیتال روی کاغذ دقیقاً مانند پول‌های معمولی برای خرید و فروش کالاهای روزمره و همچنین انتقال پول به دیگران قابل استفاده‌اند. البته، هنوز در بسیاری از کشورها رمزارزها برای خرید و فروش کالاهای مختلف مورد پذیرش عمومی قرار نگرفته‌اند؛ صرفاً در موارد معدودی برخی از کسب‌وکارها به صورت داوطلبانه خدمات و کالاهای خود را در ازای دریافت رمزارز به مشتریانشان ارائه می‌کنند.

البته، بسیاری از کشورها مانند ایران، روسیه و ونزوئلا به‌منظور فرار از تحریم‌های خارجی، از ارزهای دیجیتال برای جابه‌جایی پول استفاده می‌کنند. مبادلات رمزارزها قابل کنترل نیستند؛ به همین دلیل نمی‌توان مانع انجام معاملات شد.

در مقیاس فردی نیز بخش عمده معامله‌گران فعال در بازار ارزهای دیجیتال در حال حاضر به چشم سرمایه‌گذاری به این بازار نگاه می‌کنند. آن‌ها به دنبال کسب سود از محل خرید و فروش رمزارزها هستند. در مثالی ساده، فقط کافی است تاریخچه قیمت ارز دیجیتال خاصی مانند بیت‌کوین را از سال ۲۰۰۹ تا امروز بررسی کنید. در این صورت، متوجه خواهید شد که چه فرصت‌های معاملاتی بی‌نظیری را از دست داده‌اید.

آیا ارزهای دیجیتال در ایران قانونی هستند؟

قانون‌گذاری برای بازار ارزهای دیجیتال یکی از چالش‌های اساسی این بازار است. این مسئله محدود به ایران نیست و در سراسر دنیا دولت‌ها با این موضوع دست‌وپنجه نرم می‌کنند. قوانین پراکنده‌ای در کشورهای مختلف برای استخراج، خرید و فروش ارزهای دیجیتال وضع شده است. برای مثال، چین در سال‌های اخیر تمام فعالیت‌های ماینینگ را ممنوع اعلام کرد. در آمریکا، کمیسیون بورس و اوراق بهادار قوانین مختلفی در این حوزه وضع می‌کند.

در کشور ما نیز در سال ۱۳۹۸ برای نخستین بار قانون استخراج ارزهای دیجیتال به تصویب هیئت دولت رسید. بر این اساس، تمام کسانی که قصد احداث مزرعه استخراج بیت کوین دارند، باید مطابق این قانون فعالیت کنند. به‌هرحال، در این سال‌ها خرید و فروش ارزهای دیجیتال در سراسر دنیا انجام شده است. به نظر نمی‌رسد دولت‌ها بتوانند معاملات ارزهای دیجیتال را ممنوع کنند. برای روشن شدن قوانین بازار ارزهای دیجیتال باید حداقل چند سال دیگر صبر کنیم.

پیش‌بینی آینده ارز دیجیتال

اظهارنظر درباره آینده ارزهای دیجیتال کار بسیار دشواری است. گروهی از کارشناسان اقتصادی معتقدند ارزهای دیجیتال بعد از مدتی دچار رکود می‌شوند و به کلی نابود خواهند شد. در مقابل، عده دیگری از کارشناسان بر این باورند که آینده پول در سراسر دنیا چیزی غیر از رمزارزها نیست. این گروه از افراد معتقدند که در روزگاری نه‌چندان‌دور، ارزهای دیجیتال در سراسر دنیا به‌عنوان دارایی قانونی تلقی خواهند شد.

تفاوت این نگرش‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد که پیش‌بینی آینده بازار رمزارزها بسیار دشوار است. شاید نگاهی به آینده بیت کوین با توجه به تأثیر زیادی که در بازار دارد، بتواند تصویر نسبتاً روشنی از آینده رمزارزها به دست دهد. برای این منظور، دعوت می‌کنیم مقاله «پس از استخراج آخرین بیت کوین چه اتفاقی خواهد افتاد؟» را مطالعه کنید.

کلام پایانی

در این مقاله، سعی کردیم به سؤال ارز دیجیتال چیست، پاسخی جامع و کامل دهیم. اگر به‌تازگی با بازار رمزارزها آشنا شدید، با خواندن این مقاله احتمالاً با انبوهی از اصطلاحات جدید مواجه شده‌اید. در وهله اول، این اصطلاحات گیج‌کننده به نظر می‌رسند؛ اما باید بدانید که برای فعالیت در بازار رمزارزها چاره‌ای جز یادگیری آن‌ها ندارید. در سایت کلینیک سرمایه، مقالات آموزشی متعددی درباره بازار ارزهای دیجیتال منتشر شده است. از شما دعوت می‌کنیم با مطالعه این مقالات، دانش خود را برای فعالیت در بازار رمزارزها ارتقا دهید.